Η Σιάτιστα Κοζάνης ξεχωρίζει για τα ιδιαίτερα αρχοντικά της. Ήταν λίγο πριν πέσει ο ήλιος όταν πλησιάζαμε το γραφικό πλακόστρωτο σοκάκι, όπου είναι κτισμένο το Αρχοντικό Δόλγκηρα. Η πρώτη εντύπωση ήταν μια δυνατή εικόνα∙ ο ήλιος έδυε αργά-αργά εκείνη την όχι και τόσο χειμωνιάτικη ημέρα. Τα χρώματα του ουρανού, της φύσης και της πέτρας του αρχοντικού συνδυάζονταν ιδανικά, δημιουργώντας στον επισκέπτη μια πραγματικά έντονη και αξέχαστη εικόνα.

 

Η ξύλινη πόρτα της Αυλής άνοιξε, και το Αρχοντικό Δόλγκηρα ξεπρόβαλε.

 

 

 

Ο «Μορφωτικός Πολιτιστικός Σύλλογος Μαρκίδες Πούλιου» είναι ένας σύλλογος που ιδρύθηκε στη Σιάτιστα το 1975, με στόχο την άνοδο του μορφωτικού και πολιτιστικού επιπέδου της πόλης. Πήρε το όνομά του από τους αδελφούς Μαρκίδες Πούλιου, Σιατιστινούς τυπογράφους και δημοσιογράφους που συνεργάστηκαν με τον Ρήγα Βελεστινλή και εξέδωσαν την εφημερίδα «ΕΦΗΜΕΡΙΣ». Ο σύλλογος εκδίδει τη δική του ομώνυμη εφημερίδα από το 1981. Πηγή: https://markides.gr/

 

Ο Μορφωτικός Πολιτιστικός Σύλλογος Μαρκίδες Πούλιου, το 1995 ξεκίνησε μια προσπάθεια όραμα της κ. Βασιλικής Σιάσιου να αναπαλαιώσει ένα αρχοντικό της Σιάτιστας Κοζάνης. Το  Αρχοντικό Δόλγκηρα . 

«Μέσω προγραμμάτων χρηματοδοτηθήκαμε για να αναστηλώσουμε το αρχοντικό. Το Αρχοντικό δεν ανήκει στον Πολιτιστικό Σύλλογο, δόθηκε στο Σύλλογο με παραχώρηση χρήσης.  Υπάρχουν αρκετοί συγκληρονόμοι σήμερα, το 2025 όμως κάποιοι κληρονόμοι του αρχοντικού δωρίσαν στο σύλλογο μας  τα μερίδια τους και είμαστε συνιδιοκτήτες με το 35 της εκατό ενώ αναμένουμε σιγά σιγά και τα υπόλοιπα μερίδια των επόμενων κληρονόμων». Μας λέει μέλος του Πολιτιστικού Συλλόγου.

 

 

 

Το 1996 η κατάσταση του σπιτιού εξωτερικά ήταν πολύ διαφορετική από ότι σήμερα. Ο κάτω όροφος είχε καεί. Μέχρι τα τέλη του 1960 έμενε στο αρχοντικό Δόλγκηρα μία κυρία.  «Η αναστήλωση πραγματοποιήθηκε από πάνω προς τα κάτω. Η δομή του αρχοντικού είναι κοινή με τα περισσότερα αρχοντικά της Σιάτιστας. Το αρχοντικό Δόλγκηρα είναι ένα μικρό αρχοντικό. Από πληροφορίες που έχουμε ήταν μεγαλύτερο σε μέγεθος το σπίτι. Αλλά σύμφωνα με έθιμο εκείνης της εποχής τα σπίτια χωρίζονταν κάθετα στους κληρονόμους». Μας εξηγεί ο ξεναγός μας και συνεχίζει:

«Το οίκημα κτίστηκε το 1700-1730. Το αέτωμα  αναγράφει την χρονολογία 1888. Εκείνη την περίοδο οι ιδιοκτήτες  του αρχοντικού, Δημήτρης και  Ελένη Δόλγκηρα, οι οποίοι καταγόντουσαν από το χωριό Τσιαρούσινο το σημερινό Μικρόκαστρο, ανακαινίζουν εσωτερικά το αρχοντικό και γίνονται οι τοιχογραφίες του σπιτιού για τους γάμους του γιού τους. Μπαίνοντας στο εσωτερικό του αρχοντικού είναι η μεσιά, στο βάθος, το κατώι όπου σήμερα υπάρχει μια μικρή λαογραφική συλλογή με χρηστικά αντικείμενα της εποχής και ακριβώς αριστερά το χειμωνιάτικο δωμάτιο όπου έμενε η οικογένεια το χειμώνα.

 

 

Οι οικογένειες ήταν Μητριαρχικές. Οι άνδρες λείπουν με το εμπόριο στην κεντρική Ευρώπη, τη Κύπρο και την Κωνσταντινούπολη. Ένα ταξίδι τους  διαρκούσε οχτώ με εννέα μήνες. Όλα όσα συνέλεγαν από το ταξίδι τα έφερναν και τα τοποθετούσαν στα σπίτια τους.  Στα μεγάλα αρχοντικά έχουμε και βιτρό. Εδώ δεν έχουμε. Αρκετά λαϊκή η τοιχογραφία του σπιτιού,  με ωραία όμως στοιχεία και έντονα χρώματα».

 

 

 

 

 

Η σκάλα οδηγεί στον όροφο με τη σάλα, τον καφέ οντά όπου έπιναν οι κυρίες τον καφέ τους και τον μπας οντά, το επίσημο σαλόνι των ανδρών. Το κελάρι με τις προμήθειες βρίσκεται επίσης στον όροφο, όπως και η νυφική παστάδα.

Το νεοκλασικό κρεβάτι βρέθηκε μέσα στο σπίτι. Ήταν το μοναδικό αντικείμενο που βρήκανε σε αυτό γι’ αυτό και το κράτησε ο Σύλλογος.

 

 

 

 

 

 

 

Το μαγειριό βρέθηκε θαμμένο κάτω από τόνους χώματος. Και βρίσκεται σε ξεχωριστό κτίσμα δίπλα στο σπίτι. Χτίστηκε ξανά όπως και ο φούρνος με πελεκητή πέτρα. Στο μαγειριό γινόντουσαν τα μαγειρέματα και οι μπουγάδες.