Το θεατρικό «Εικοστή Όγδοη». Το τέλος της αθωότητας.
Στις 28 Φεβρουαρίου 2023 στις 23.21, ο επιβατικός συρμός Intercity 62 με 350 επιβάτες, και προορισμό την Θεσσαλονίκη συγκρούστηκε μετωπικά με την εμπορική αμαξοστοιχία 63503 η οποία κατευθυνόταν από την Θεσσαλονίκη με προορισμό την Αθήνα. Εκείνη την στιγμή, ο χρόνος σταμάτησε για 57 συνανθρώπους μας, οι οποίοι έχασαν την ζωή τους αλλά και για δεκάδες άλλους, συγγενείς των θυμάτων και όχι μόνο. Στις 28 Φεβρουαρίου 2023, στις 23.21 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ελλάδα, βγήκαν από την ψευδαίσθηση της ασφάλειας που είχαν και συνειδητοποίησαν πόσο πραγματικό ήταν το σύνθημα που κυριαρχούσε στις διαμαρτυρίες που συντάραξαν την χώρα μετά το τραγικό συμβάν. «Από τύχη ζούμε». Η εποχή της αθωότητας για εκατομμύρια ανθρώπους στην Ελλάδα είχε τελειώσει.
Η Γενοβέφα Κτενίδου, σκηνοθέτης, ηθοποιός και συγγραφέας, μητέρα τριών παιδιών, από την 28η Φεβρουαρίου 2023 και μετά, δεν μπορούσε να ησυχάσει. «Ήταν Αύγουστος της ίδιας χρονιάς, όταν άρχισα να συνειδητοποιώ, ότι η κοινωνία δεν μιλούσε πιά για το έγκλημα των Τεμπών», λέει η Γενοβέφα και συνεχίζει: «Είχε φύγει από την επικαιρότητα και αυτό με στεναχωρούσε και με εκνεύριζε πάρα πολύ. Έλεγα ότι κάτι τόσο τραγικό που συνέβη λίγους μήνες πριν, δεν μπορεί να ξεχάστηκε επειδή υπάρχει άλλη επικαιρότητα. Το θέμα των Τεμπών, παραμένει επικαιρότητα και θα παραμείνει μέχρι να αποδοθεί δικαιοσύνη. Αυτή η στάση της κοινωνίας, δεν με άφηνε να ησυχάσω. Η κοινωνία για μένα, είναι μια μεγάλη οικογένεια. Είμαι κι εγώ μέρος της κοινωνίας και έπρεπε να μιλήσω στα αδέλφια μου γιατί η κοινωνία είναι μια μεγάλη οικογένεια. Δεν είναι διαφορετικές οικογένειες που δεν μιλούν μεταξύ τους. Που δεν χωνεύει η μία την άλλη. Ότι πάθει ο ένας, το παθαίνουμε όλοι μας. Πρέπει να προσέχουμε ο ένας τον άλλον».
Θεατρικό Ντοκουμέντο «Εικοστή Όγδοη»
Όλος αυτός ο προβληματισμός, ο εκνευρισμός και η στεναχώρια, γέννησαν το θεατρικό έργο «Εικοστή Όγδοη». «Ήθελα να μιλήσω καλλιτεχνικά για όλο αυτό που είχε συμβεί. Η πρώτη μου σκέψη ήταν να γίνει ένα θεατρικό έργο, αφού από εκεί προέρχομαι. Το συζήτησα με έναν συνεργάτη μου, τον Κώστα Πισσά, και μου πρότεινε να το κάνουμε με το είδος του Θεάτρου Ντοκουμέντο. Δεν ήξερα πολλά πράγματα για αυτό το είδος θεάτρου κι έτσι ένας συμφοιτητής μου, που είχαμε σπουδάσει μαζί θέατρο, ο Χάρης Πεχλιβανίδης, μας έκανε ένα ταχύρρυθμο σεμινάριο για το Document Theater. Μας έδωσε τα φώτα του, μας έλυσε κάποιες απορίες και ξεκινήσαμε. Κάναμε συνεντεύξεις με 21 άτομα, οι οποίοι απάντησαν θετικά στην πρόσκληση μας. Συγκεντρώθηκε υλικό 60 ωρών. Και στην συνέχεια με πολύ δυσκολία, καταλήξαμε σε δέκα μαρτυρίες. Δυστυχώς σε μια παράσταση δυο ωρών και δεκαπέντε λεπτών, δεν μπορεί να χωρέσει το υλικό των 60 ωρών που είχαμε συγκεντρώσει. Όλοι οι άνθρωποι που συναντήσαμε, μας είπαν σπουδαία πράγματα» λέει η Γενοβέφα.
Η επιλογή των ηθοποιών
Σε ένα τέτοιο θεατρικό έργο, ακόμη και η επιλογή των ηθοποιών δεν είναι εύκολη υπόθεση. «Αφού επέλεξα τα κομμάτια των συνεντεύξεων που θα χρησιμοποιούσα και είχα στο μυαλό μου μια γενική εικόνα της ροής που ήθελα να έχει η αφήγηση, αρχίσαμε να κάνουμε τις ακροάσεις για να βρούμε τους ηθοποιούς» λέει η Γενοβέφα και συνεχίζει: «Επί σκηνής, κάθε ένας ηθοποιός, ενσαρκώνει έναν χαρακτήρα. Υπάρχουν χαρακτήρες που ενσαρκώνουν μια μάνα, έναν πατέρα, τον σύζυγο, τους επιζώντες. Δεν με ενδιέφερε να μιμηθώ την κινησιολογία των πραγματικών χαρακτήρων, αλλά να αφηγηθώ με ωραίο τρόπο αυτό που βίωσαν και συνεχίζουν να βιώνουν καθημερινά αυτοί οι άνθρωποι. Οι ηθοποιοί που επελέγησαν, ήξεραν τι θα κάνουν. Πριν αναλάβουν τους ρόλους, τους ρώτησα αν θέλουν να το κάνουν. Αν μπορούν. Μπορεί κάποιος να μου έλεγε ότι είναι πολύ βαρύ αυτό το πράγμα για να το σηκώσω και δεν μπορώ να το κάνω. Συμφωνήσανε όμως, και μπήκαμε στις πρόβες. Οι πρόβες κράτησαν ενάμιση μήνα. Ήταν γρήγορες. Πιο πολύ χρόνο μας πήρε το προηγούμενο διάστημα. Οι συνεντεύξεις, η έρευνα και η επιλογή των κομματιών. Ήταν ζόρικη και για εμάς η κατάσταση. Κλαίγαμε κι εμείς μαζί με τους ανθρώπους. Πρέπει να σου πω ότι κάποιες μαμάδες αρνήθηκαν να δώσουν συνέντευξη. Είχα επικοινωνήσει με άλλες τέσσερις μανάδες, όμως μόνον δυο έδωσαν συνέντευξη. Με κάποιες είχαμε κλείσει ραντεβού, αλλά τελικά μου το ακυρώσανε και αυτό είναι απόλυτα δικαιολογημένο. Η απώλεια τους, είναι η πιο μεγάλη απώλεια που μπορεί να φανταστεί κάποιος. Να χάσεις το παιδί σου. Οπότε υπήρξαν κάποιοι άνθρωποι που δεν μπόρεσαν να μας δώσουν συνέντευξη».
Ξαναζώντας τις τραγικές στιγμές της 28ης Φεβρουαρίου.
Η Γενοβέφα, κάλεσε όλους όσους ήθελαν να έρθουν να δουν την παράσταση. «Οι μανάδες που ήρθαν και την είδαν, μου είπαν ότι διαλύθηκαν», λέει και συνεχίζει: «Σε μια μητέρα της πρότεινα να έρθει να ξαναδεί αν θέλει την παράταση και μου είπε ότι δεν μπορεί να το κάνει. Στους γονείς γεννιούνται πολύ έντονες αναμνήσεις από τις πρώτες ώρες. Τα πρώτα τηλεφωνήματα, από τα οποία έμαθαν το σκληρό γεγονός της απώλειας του παιδιού τους ή του συγγενή τους. Η Σμαρώ Οικού, η οποία έχασε τον αδελφό της τον Δημήτρη, μου είπε: «Γενοβέφα είναι πάρα πολύ καλό έργο αφυπνίζει κόσμο, όμως για εμάς δεν είναι καλό να το δούμε. Εγώ όταν το είδα διαλύθηκα». Το καταλαβαίνω απόλυτα. Δεν ξέρω αν μακροπρόθεσμα θα ήταν καλό να το δούνε. Η επόμενη μέρα όμως είναι πολύ δύσκολη. Μια μητέρα μου έστειλε ένα μήνυμα και μου έγραψε, ότι αφού είδε την παράσταση, δεν μπορούσε να συνέλθει εκείνη την ημέρα. Στο έργο υπάρχουν και μυθοπλαστικά στοιχεία, ενώ δεν χρησιμοποιώ τα πραγματικά τους ονόματα, παρότι έδειξαν διάθεση να τα χρησιμοποιήσω αν θα ήθελα. Νομίζω ότι το έργο βοηθά τους επιζώντες. Αυτοί που μας έδωσαν τις μαρτυρίες τους, παρακολούθησαν τις γενικές πρόβες και τις παραστάσεις και νομίζω ότι αυτό τους κάνει καλό. Τους βοηθάει να συνειδητοποιήσουν τι συνέβη. Είναι ασύλληπτο αυτό που συνέβη για το μυαλό. Όχι μόνον η σύγκρουση, αλλά και το ότι κάποιοι άνθρωποι δίπλα σου πέθαναν και εσύ επέζησες. Κάποιοι είχαν τύψεις. Ενοχές, επειδή έζησαν εκείνοι και όχι ο διπλανός τους. Έχουμε μαρτυρίες ανθρώπων που σώθηκαν και που πλάι τους, κάποιοι άλλοι πέθαναν. Κάηκαν ζωντανοί. Αυτούς πιστεύω ότι τους βοηθά να βλέπουν την μαρτυρία τους να την διηγείται ένας ηθοποιός σε μια κατασκευασμένη κατάσταση. Σε ένα θεατρικό έργο. Τους βοηθά να κρατήσουν μια απόσταση και να καταλάβουν τι συνέβη.».
Η μεταμόρφωση
Ένα τέτοιο θεατρικό έργο, που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, μοιραία επηρεάζει τους πάντες τους μεταμορφώνει. Τους θεατές, τους ηθοποιούς, αυτούς που έδωσαν τις μαρτυρίες αλλά και την ίδια την σκηνοθέτη. «Κλαίγαμε κι εμείς όταν μας έδιναν τις μαρτυρίες. Εκείνο το διάστημα, ότι ζούσαμε εμείς, το ζούσε και ο στενός μας κύκλος, αφού μας επηρέαζε. Αλλά και μέσα στην παράσταση. Ακούς κόσμο να κλαίει. Να ανοίγει χαρτομάντηλα. Είναι δυνατά τα συναισθήματα. Όλοι οι ηθοποιοί αλλά και όλοι οι συντελεστές πορώθηκαν. Μια κοπέλα που δουλεύει στην παραγωγή, έλεγε ότι «εγώ όταν έγινε το δυστύχημα, δεν είχα ασχοληθεί πολύ. Έβλεπα τη μητέρα μου που έκλαιγε συνέχεια, ενώ εγώ δεν έκλαιγα και αναρωτιόμουν μήπως έχω κάποιο πρόβλημα.». Όταν πήρε το κείμενο και το διάβασε, δεν σταμάτησε να κλαίει και αυτό το θεωρώ πολύ καλό. Ότι υπάρχει ευαισθητοποίηση από την δική μας μικρή (μεγάλη για θέατρο) ομάδα. Η ευαισθητοποίηση βγαίνει και προς τα έξω. Αγγίζει τους θεατές. Ελπίζουμε όχι μόνον να τους ευαισθητοποιήσει, γιατί οι περισσότεροι είναι ευαισθητοποιημένοι αλλά να τους δραστηριοποιήσει παράλληλα» λέει η Γενοβέφα.
Οι αντιδράσεις
Όταν ανέβηκε το έργο, κάποιοι είπαν ότι ίσως να είναι λίγο νωρίς για κάτι τέτοιο. «Ναι ένας φίλος και συμφοιτητής στην δραματική σχολή μου τηλεφώνησε και μου είπε: «φοβερή ιδέα, αλλά δεν είναι λίγο νωρίς;» λέει η Γενοβέφα και συνεχίζει: « Ίσως να είναι, αλλά εγώ δεν μπορούσα να σωπάσω. Δεν μπορούσα να μην μιλήσω, να μη εκφραστώ. Νομίζω ότι σε αυτές τις περιπτώσεις όλοι έχουμε ένα μερίδιο ευθύνης. Δεν μπορούμε να λέμε ότι φταίει ο άλλος. Δεν φταίει πάντα ο άλλος. Κάπου φταίμε κι εμείς. Δηλαδή σε πολλά που συμβαίνουν έχουμε κι εμείς ένα μικρό μέρος ευθύνης, και οφείλουμε να την αναλάβουμε για να πάμε παρακάτω σε μια καλύτερη πραγματικότητα όσο γίνεται. Έχουμε παιδιά, θέλουμε το καλύτερο γι’ αυτά, όπως ήθελαν και εκείνοι οι γονείς που έχασαν τα παιδιά τους στα Τέμπη, άρα λοιπόν έχουμε ένα χρέος προς την επόμενη γενιά».
Το μάθημα
«Αυτό που έμαθα μέσα από όλη αυτή την διαδικασία, είναι ότι στην ζωή υπάρχουν ανατροπές, τις οποίες δεν μπορείς να προβλέψεις. Κάτι που θεωρείς δεδομένο μπορεί να μην είναι δεδομένο. Δεν είναι δεδομένο ότι πάντα θα υπάρχει το σπίτι σου και η οικογένεια σου, που θα σε περιμένουν με ανοιχτές τις αγκάλες. Ότι κάποια στιγμή, όλα όσα ξέρεις μπορούν να ανατραπούν μέσα σε ένα δευτερόλεπτο. Και αυτό ο άνθρωπος πρέπει να το βάλει καλά μέσα στο μυαλό του και να προσέχει τα επακόλουθα της συμπεριφοράς του. Δεν μπορεί να βρίζεις κάποιον άνθρωπο, να του φέρεσαι άσχημα και να βγάζεις το Εγώ σου απέναντι του σαν να μην υπάρχουν συνέπειες. Μπορεί το αύριο να σου ανατρέψει ότι ήξερες και οι συνέπειες αυτού που θα κάνεις δίχως να το σκεφτείς, να είναι τραγικές. Αυτή η εμπειρία μου το δίδαξε καλά αυτό. Όπως και το ότι δεν μπορούμε να εφησυχάζουμε. Αν μου πει κάποιος ότι το τρένο είναι πολύ ασφαλές ότι δεν είναι όπως το 2023 εγώ θα θέλω αποδεικτικά στοιχεία για να το πιστέψω».
Η παράταση
Ήδη έχουν δοθεί τέσσερις παραστάσεις και απομένουν δύο ακόμη, στις 29 και 30 Μαΐου. Όσον αφορά για το μέλλον του έργου, η Γενοβέφα συμπληρώνει: «το θέμα είναι να στηριχθεί αυτή η παράσταση από το κοινό και τους χορηγούς. Είμαι μια ακριβή παραγωγή, επειδή δεν ήθελα να ενσαρκώνει ένας ηθοποιός δύο και τρείς χαρακτήρες. Ήθελα ο κάθε ηθοποιός, να ενσαρκώνει έναν χαρακτήρα. Έτσι προέκυψε μια ακριβή παραγωγή με 11 ηθοποιούς επί σκηνής. Με σκηνικό, ενδυματολόγο, σκηνογράφο και με μια φοβερή μουσική που γράφτηκε για το έργο. Η μουσική επένδυση είναι απίστευτη. Μέχρι να μπει, έβλεπα τις πρόβες κι έλεγα ότι κάτι λείπει. Μόλις μπήκε η μουσική, πήγε την όλη παράσταση σε άλλη σφαίρα. Οι έξι παραστάσεις δεν επαρκούν για τα έξοδα της παραγωγής. Μοιραία το αν θα υπάρξει συνέχεια, δεν μπορώ να το πω αυτή την στιγμή».
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:
Κείμενο- Σκηνοθεσία : Γενοβέφα Κτενίδου
Ερμηνεύουν: Ελβίρα Καλίνη, Σμαράγδα Καρασαββίδου, Νίκος Κορεξιανός, Γενοβέφα Κτενίδου,
Γιάννης Κωνσταντινίδης, Νίκος Παλπάνης, Παύλος Παυλίδης, Βάσω Σαπουντζόγλου, Χριστίνα
Σαρρή, Νίκος Σεμακούλα, Σωτήρης Χαρισόπουλος
Βοηθός Σκηνοθέτη: Νίκος Σεμακούλα
Μουσική: En Dynami, Κυριάκος Καραγιάννης (Νo NAME band)
Σκηνογραφία: Χριστίνα Νικολαΐδου
Ενδυματολογία : Βασιλική Κουτλή, Εύα Σιδέρη
Φωτογράφιση: Κωνσταντίνος Μουρατίδης, Ξένια Τσερέπη, Θάνος Τολιόπουλος
Υλικό Προτζέκτορα / Τρέιλερ : Ξένια Τσερέπη
Μακιγιάζ / Μαλλιά : Βούλα Χουρτσίδου
Σχεδιασμός Αφίσας : Κωνσταντίνος Μουρατίδης
Στοιχειοθέτηση Αφίσας : Κυριάκος Καραγιάννης (No NAME band)
Έρευνα : Αθανάσιος Αθάνατος
Υπεύθυνη Παραγωγής: Άννα Μανιάν
Παραγωγή : Sign Productions
Μαρτυρίες παραχώρησαν οι: Μαρία Καρυστιανού, Σμαρώ Οικού, Κανέλλα Ανδρεάδου, Χρήστος Κωνσταντινίδης, Ευάγγελος Βλάχος, Ελίνα Νασουφίδου, Αλεξάνδρα Τσακίρη, Δημήτριος Κωσταρέλος, Κωνσταντίνος Τοπουζίδης, Αλέξανδρος Ιορδανίδης
