Το Δημοτικό Σχολείο, στο ηρωικό νησί των Ψαρών
Τα Ψαρά βρίσκονται στο Βορειοανατολικό Αιγαίο. Βορειοδυτικά της νήσου Χίου. Τα Ψαρά είναι ένα μικρό νησάκι του Αιγαίου μας. Δεν το υποτιμάμε όμως λόγω του μεγέθους του. Διότι η συνδρομή του νησιού στην ιστορία της Ελλάδας ήταν ανεκτίμητη. Και ο ρόλος και η θέση του στον ελλαδικό χώρο, ιδιαίτερης σημασίας.
Κάποτε στα Ψαρά, ζούσαν 5.000 άνθρωποι. Στο λιμάνι, στους γύρω όρμους και κόλπους μαζευόντουσαν πάνω από 400 πλοία. Μέχρι το 1821 οι Ψαριανοί έζησαν ήρεμα και ασχολήθηκαν με την αλιεία και το εμπόριο. Εξέλεγαν κάθε χρόνο την τοπική εξουσία τους μεταξύ των πλουσιότερων συμπολιτών τους. Οι τέσσερις δημογέροντες που αναλάμβαναν την εκτελεστική εξουσία ήταν και υπεύθυνοι απέναντι στον Τούρκο ναύαρχο (τον καπετάν-πασά) και διοικούσαν ουσιαστικά το νησί αφού δεν υπήρχε Τούρκος διοικητής. Ακόμα και τα ποινικά δικαστήρια εκδικάζονταν από τους ίδιους τους Ψαριανούς. Το 1815 προστέθηκε στη διοίκηση του νησιού και διοικητής. Πριν από την επανάσταση του 1821 το νησί είχε καταφέρει να πλουτίσει και να ευημερεί. Ήταν η τρίτη ναυτική δύναμη (με πάνω από 45 πλοία) μετά την Ύδρα και τις Σπέτσες. Τα Ψαρά ήταν από τα πρώτα νησιά που ξεσηκώθηκαν ενάντια στον Τούρκικο ζυγό, στις 10 Απριλίου 1821 και το Πάσχα ύψωσαν την επαναστατική τους σημαία.
Σε αυτή την ιστορική γειτονιά των Ψαρών θα συναντήσουμε την Βικτώρια Πακαταρίδου με καταγωγή από την όμορφη Καβάλα. Η Βικτώρια ήταν η περσινή εκπαιδευτικός ολοήμερου στο μονοθέσιο δημοτικό σχολείο Θύμαινας με τους τρείς μοναδικούς μαθητές. Και φέτος, βρίσκεται ως αναπληρώτρια στο νησί των Ψαρών. Όπου διδάσκει τους τέσσερις μαθητές της πρώτης και της δευτέρας δημοτικού.
Το νησί των Ψαρών, έχει σήμερα λιγότερους από 500 κατοίκους. Τα παιδιά είναι περίπου 50, εκ των οποίων τα 24 φοιτούν στο δημοτικό σχολείο Ψαρών. «Το δημοτικό σχολείο είναι 3/θέσιο και οι εκπαιδευτικοί πέντε, καθώς υπάρχει ολοήμερο τμήμα και τμήμα ένταξης. Στα τμήματα γίνεται συνδιδασκαλία δυο τμημάτων (α και β), (γ και δ), (ε και στ) αφού ο μικρός αριθμός των μαθητών δεν επαρκεί, ώστε να συμπληρωθεί η κάθε τάξη». Μας λέει η Βικτώρια.
φωτο: Άννα Κικιλή
Ιστορική Αναδρομή της Εκπαίδευσης στη νήσο Ψαρά από τη σελίδα του Δήμου της Ηρωικής Νήσου Ψαρών
https://www.dimospsaron.gr/our-island/authorities-services/elementary-school-kindergarten/
Μετά το 1835 περίπου άρχισαν να επιστρέφουν οι Ψαριανοί στο κατεστραμμένο από τους Τούρκους νησί κι λειτουργεί αμέσως ένα υποτυπώδες σχολείο.
Το 1875 καθήκοντα δασκάλου αναλαμβάνει ο Ανδρέας Βασιλείου, ο οποίος το 1901 αντικαθίσταται από τον ιερέα Ιωάννη Σακκά και το Χιώτη Μιχάλη Φωκίδη. Σαν διδακτήριο πλέον χρησιμοποιείται το προεπαναστατικό κτίριο που βρισκόταν βορειοανατολικά του ιστορικού ναού του Αγίου Νικολάου.
Μετά την απελευθέρωση των Ψαρών (21 Οκτωβρίου 1912), οι μαθητές μεταφέρονται στο κτίριο (κονάκι-παλιό σχολείο) που χτίστηκε με δαπάνη του ναυάρχου Νικόλαου Αποστόλη και στεγαζόταν προεπαναστατικά το Ναυτικό Επιμελητήριο του νησιού. Μετά την απελευθέρωση των Ψαρών το έτος 1912 έως και το 1928 το κονάκι έγινε το πρώτο Δημοτικό σχολείο. Και συνηθίζεται μεταξύ των Ψαριανών το κτίριο να αποκαλείται «παλιό σχολείο».
Το 1912 η εκπαίδευση περιέρχεται στη μέριμνα του ελληνικού κράτους και τίθεται ο στόχος της ανέγερσης ενός σύγχρονου σχολικού κτιρίου. Το 1926 λοιπόν ξεκινούν οι εργασίες ανέγερσης με την συνδρομή του ελληνικού κράτους, της κοινότητας των Ψαρών, του ευεργέτη της κοινότητας Νικολάου Φιλίνη, του Μητροπολίτη Καρδαμύλων, Βολισσού, Ψαρών και Οινουσσών Ιωακείμ Στρουμπή, αλλά και μεγάλου αριθμού κατοίκων που πρόσφεραν αγόγγυστα εθελοντική εργασία, αποπερατώνεται το 1928. Από τότε μέχρι σήμερα το Δημοτικό Σχολείο Ψαρών στεγάζεται στο ίδιο κτίριο.
Το Σχολείο χτίστηκε ανατολικά του ιερού ναού του Αγίου Νικολάου και του κτιρίου όπου συνεδρίαζε η Δημογεροντία και αργότερα η Βουλή των Ψαρών και δυτικά του οικοπέδου που υπήρχε το σπίτι του Κανάρη (καταστράφηκε ολοσχερώς το 1824). Είναι λιθόκτιστο και αποτελείται από δύο αίθουσες διδασκαλίας, ενός γραφείου για τους εκπαιδευτικούς και ενός διαδρόμου, ενώ διαθέτει και ευρύχωρη αυλή.
Το κτίριο υπέστη μεγάλες καταστροφές κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής όπου έγινε προσωρινός χώρος κατοικίας της γερμανικής φρουράς που έφτασε στο νησί το Μάη του 1941. Με Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα λεηλασίας και βανδαλισμού την καταστροφή του υλικού του σχολείου και μέρος του αρχείου. Την κλοπή της περίφημης και μεγάλης αξίας συλλογής νομισμάτων διαφόρων κρατών (1817 – 1940), καθώς και η καύση όλων των θρανίων για την παρασκευή του συσσιτίου τους.
Το 1965 και με την συνδρομή του συνδέσμου «Οι φίλοι των Ψαρών» με πρόεδρο το ναύαρχο κ. Ν. Παγκάρα, κατασκευάστηκαν στον αύλειο χώρο του σχολείου αίθουσα εκδηλώσεων (σήμερα στεγάζεται το Νηπιαγωγείο Ψαρών), τουαλέτες καθώς και μικρή οικία για την στέγαση των εκπαιδευτικών οι οποίοι αντιμετώπιζαν οξύ πρόβλημα, λόγω έλλειψης σπιτιών προς ενοικίαση. Σήμερα το σπίτι αυτό έπειτα από εκτεταμένη επισκευή που έγινε στεγάζει μία επιπλέον αίθουσα διδασκαλίας και το εργαστήριο πληροφορικής του σχολείου.
Ενδεικτικά αναφέρουμε κάποιες σχολικές χρονιές με τον αριθμό των φοιτούντων μαθητών: Το 1930 μαθητές 108, το 1950 μαθητές 85, το 1960 μαθητές 54, το 1990 μαθητές 40, το 2005 μαθητές 30, 2013-2014 25 μαθητές και 2023-2024 24 μαθητές.
Το Νησί το χειμώνα
«Οι κάτοικοι των Ψαρών ζουν αρμονικά με τους ρυθμούς που έχει κάθε νησί. Ξέρουν καλά τις φουρτούνες και τους αποκλεισμούς και πώς να περιμένουν τις θερμές, ήρεμες μέρες της μπουνάτσας. Είναι περήφανοι για τον τόπο τους και την ιστορία του και ενδιαφέρονται για την ομαλή ανάπτυξη του νησιού. Στο νησί υπάρχει το δημαρχείο, το λιμενικό, το αστυνομικό τμήμα, η δημοτική βιβλιοθήκη, η αίθουσα εκδηλώσεων, το δημοτικό σχολείο και το γυμνάσιο με λυκειακές τάξεις. Το αγροτικό ιατρείο το οποίο θα αναβαθμιστεί σε πολυδύναμο περιφερειακό ιατρείο, ταβερνούλες, ένα μπαράκι, η Μαύρη Ράχη με το άγαλμα της Δόξας που αντικρίζει κανείς με το που φτάνει στο λιμάνι, τα αμέτρητα εκκλησάκια, το μοναστήρι και ο αρχαιολογικός χώρος». Μας περιγράφει εν συντομία τα Ψαρά η Βικτώρια, η δασκάλα της Α΄ και Β΄ τάξης, του Δημοτικού Σχολείου Ψαρών.
Ο ρόλος των εκπαιδευτικών στα μικρά Ψαρά
«Κάθε εκπαιδευτικός που υπηρετεί σε τέτοιους απομονωμένους τόπους προσπαθεί με κάθε μέσο να προσφέρει στους μαθητές του, διάφορα ερεθίσματα, παρόμοια με αυτά που έχουν τα παιδιά που ζουν σε αστικές περιοχές με ανέσεις. Μέσα από συμμέτοχες σε εκπαιδευτικές δράσεις και με τη βοήθεια της τεχνολογίας, οι μαθητές ακρίτες, έρχονται σε επαφή με μαθητές μεγαλύτερων σχολείων και με ανθρώπους που προσφέρουν εκπαιδευτικό έργο γνωρίζοντας έτσι τον κόσμο πέρα από τα σύνορα του μικρού τους τόπου».
Για να προσφέρουν λοιπόν ερεθίσματα στους μικρούς τους μαθητές, οι εκπαιδευτικοί του δημοτικού σχολείου Ψαρών συνεργάστηκαν με την Ευαγγελία Πουργιανού, φιλόλογο στα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια Βόλου. Η Ευαγγελία τα τελευταία χρόνια συμμετέχει μαζί με τους μαθητές της και σε δράσεις του Ηumanstories.gr, που αφορούν μικρά σχολεία της χώρας μας. Η Ευαγγελία προσκάλεσε το σχολείο των Ψαρών κι συνδέθηκαν διαδικτυακά. Οι 20 μαθητές της Α΄ γυμνασίου Βόλου γνωρίσαν τους 24 μαθητές του δημοτικού σχολείου Ψαρών, αντάλλαξαν ιδέες και απόψεις τόσο για τη ζωή στο νησί όσο και για τη ζωή στην πόλη.
«Συνεχίσαμε λοιπόν τη δράση του Ηumanstories υποστηρίζοντας τους μικρούς τόπους της χώρας μας όπως τα ακριτικά Ψαρά και συνεχίζουμε όλοι μαζί με νέες δράσεις για τους μαθητές μας και το Πάσχα». Μας λέει η Βικτώρια ευχαριστώντας την Ευαγγελία για την επικοινωνία μεταξύ των δύο σχολείων.
φωτο: Άννα Κικιλή
Η Βικτώρια υπηρετώντας ως εκπαιδευτικός σε μικρούς τόπους τα δύο τελευταία χρόνια επιθυμεί από την δική της πλευρά να στηρίξει αυτά τα μικρά σχολεία μέσα από το διδακτικό έργο του δασκάλου. Και θεωρεί καθήκον του κάθε εκπαιδευτικού να ζήσει αυτή την ιδιαίτερη εμπειρία. Σε αυτούς τους μικρούς αλλά τόσο μεγάλους τόπους. «Κάθε εκπαιδευτικός σήμερα στην Ελλάδα με την αβεβαιότητα που βιώνει, μη γνωρίζοντας που θα περάσει τη σχολική χρόνια, αξίζει να γνωρίσει τη μαγεία των μικρών μας νησιών, όχι μόνο για το έργο που θα παράγει, αλλά για τις μοναδικές εμπειρίες που θα αποκτήσει από τους λιγοστούς μαθητές του και τη φιλοξενία των ντόπιων κατοίκων». Ολοκληρώνει η Βικτώρια, που μαζί με τους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς και συναδέλφους της στα μικρά Ψαρά μοιράζονται και δημιουργούν όλοι μαζί στιγμές και εικόνες, πολύτιμες, για τους μικρούς τους μαθητές.
