Τα Λουτρά Παράδεισος ή Μπέη Χαμάμ αφηγούνται την ιστορία τους

Το Μπέη Χαμάμ ήταν το μεγαλύτερο και παλαιότερο Οθωμανικό χαμάμ της Θεσσαλονίκης. Κτίστηκε με εντολή του Μουράτ ΄Β, το 1414. Είναι το πρώτο λουτρό που κτίστηκε αμέσως μετά την κατάληψη της πόλης από τους Οθωμανούς, με ξεχωριστούς χώρους για γυναίκες και άνδρες. Τόπος κάθαρσης σώματος και ψυχής για τους Οθωμανούς.

Τρεις αίθουσες είχε το Χαμάμ: κρύου, χλιαρού, ζεστού Νερού. Στον επάνω όροφο ήταν κάποτε τα αποδυτήρια-δωμάτια και μεταγενέστερα και το κυλικείο. Σήμερα τα πάνω διαμερίσματα είναι κλειστά. Ο Σουλτάνος είχε το δικό του δωμάτιο, το ιδιωτικό. Ήταν άλλωστε αυτός που χρηματοδοτούσε το χαμάμ. Το δάπεδο είχε δύο επίπεδα, ενδιάμεσα περνούσε ζεστός αέρας. Στο κενό ανάμεσά τους, κυκλοφορούσε ζεστός αέρας και θέρμαινε το μάρμαρο του πατώματος. Στην συνέχεια ο ζεστός αέρας διοχετευόταν σε πήλινες σωληνώσεις που βρίσκονται μέσα στην τοιχοποιία και έτσι ζεσταίνονταν και οι τοίχοι. Στο χώρο υπήρχε δεξαμενή που ζέσταινε το νερό. Στο κέντρο της αίθουσας του ζεστού νερού, υπάρχει μαρμάρινος πάγκος, και αυτός ήταν θερμαινόμενος. Πάνω στον πάγκο οι άνδρες μπορούσαν να απολαύσουν θεραπευτικό μασάζ. Οι γούρνες στο χώρο ήταν γεμάτες με νερό, ενώ κάποτε είχαν χρυσές βρύσες. Οι βρύσες μετά την αποκατάσταση αφαιρέθηκαν.

Ο χώρος του χαμάμ υπήρξε ένας τόπος συνάντησης. Ένας χώρος διάδοσης και ανταλλαγής ειδήσεων και προσωπικών εξομολογήσεων. Για τη γυναίκα το χαμάμ, ήταν η έξοδος εκείνης της εποχής. Εκεί γινόντουσαν τα συνοικέσια, κουτσομπόλευαν, και φυσικά απολάμβαναν το μασάζ και τον καλλωπισμό τους. Φεύγοντας από το χαμάμ βάζανε στον κόρφο τους ψωμί και αλάτι για να διώξουν τα κακά πνεύματα. Και απέφευγαν να απαντούν σε όποιους τους μιλούσαν ακριβώς για τον ίδιο λόγο.

 

 

Τα λουτρά ήταν ενεργά μέχρι το 1968, με την ονομασία Λουτρά Παράδεισος. Τα λουτρά μέχρι τη μέρα που έκλεισαν αποτελούσαν για την πόλη, τόπο συνάντησης και συναναστροφής. Ακόμη και σήμερα θυμούνται οι Θεσσαλονικείς τις στιγμές και τις εικόνες που έζησαν στα λουτρά παράδεισος: «Στον πάνω όροφο υπήρχαν δωμάτια που αλλάζαμε, ακόμη και κυλικείο. Διότι στα λουτρά Παράδεισος είχαμε τη δυνατότητα να παραμείνουμε αρκετές ώρες. Ερχόμασταν μαζί όλες οι γυναίκες της οικογένειας.  Εγώ, η αδελφή μου η Ασπασία, η μητέρα μου η Μαρίκα και η θεία μου η Κατίνα. Στο σπίτι μας δεν είχαμε ζεστό νερό στο μπάνιο.  Είχαμε μια ξυλόσομπα μέσα στην τουαλέτα, όπου ζεσταίναμε νερό και κάνανε μπάνιο οι άντρες της οικογένειας, αλλά και εμείς κάποιες φορές.  Πηγαίναμε όμως πάντα μια φορά την εβδομάδα στα λουτρά.  Μάλιστα αν και ήμουνα παιδάκι τότε, θυμάμαι τις γυναίκες που καθάριζαν και έτρωγαν πορτοκάλια μετά το μπάνιο.  Υπήρχαν και άλλα λουτρά στην Θεσσαλονίκη.  Θυμάμαι τα «Ολύμπια».  Όμως κανένα δεν είχε την ατμόσφαιρα των λουτρών «Παράδεισος».  Στα άλλα λουτρά, είχε μπανιέρες και καθόσουν συγκεκριμένη ώρα.  Στον «Παράδεισο» όμως, μπορούσες να καθίσεις όση ώρα ήθελες.  Ήταν μια κανονική έξοδος». Μας λέει η Μέρτα κλείνοντας.

 

 

Σήμερα θεωρείται μνημείο για την πόλη της Θεσσαλονίκης. Ένα μνημείο που χρησιμοποιείται κυρίως για εκδηλώσεις. Και σπάνια είναι ανοιχτό για το ευρύ κοινό. Μάλιστα, είναι αρκετοί αυτοί που υποστηρίζουν όπως και ο Ιορδάνης Μακρίδης, που ο παππούς του ήταν ο διαχειριστής του Μπέη Χαμάμ στην Θεσσαλονίκη μέχρι το 1960, ότι το Χαμάμ Μπέη ήταν πολύ σημαντικό για την ιστορία της πόλης. «Είναι πολύ κρίμα που έκλεισε» επισημαίνει ο Ιορδάνης.

 

 

Ευχαριστούμε πολύ την ομάδα του Open House για την ξενάγηση στο χώρο του μνημείου. Το open house είναι ένας Διεθνής θεσμός, μη κερδοσκοπικός. Με στόχο την ανάδειξη της αρχιτεκτονικής. Ξεκίνησε στο Λονδίνο το 1992 και έκτοτε πραγματοποιείται σε διάφορες χώρες ανά την υφήλιο. Έφτασε στη Θεσσαλονίκη το 2012, και για ένα διήμερο, δημόσια και ιδιωτικά κτίρια ανοίγουν δωρεάν τις πύλες τους στο κοινό, επιτρέποντας την πόλη να γίνει ένα ζωντανό, δια δραστικό Μουσείο.