«Η παράδοση, είναι ζωντανό πράγμα.  Δεν είναι όπως μπορούμε να την φανταστούμε, ως μια Μπάμπω που είναι τυλιγμένη με μια μαντίλα. Δεν είναι μια γριά, ρυτιδιασμένη, ξεδοντιασμένη.  Η παράδοση είναι μια ωραία τροφαντή κοπέλα.  Μια γυναίκα με τα χρώματα της, με τα αρώματα της, που κάθε φορά ανανεώνεται.  Θέλει να βγαίνει έξω όμορφη, αλλά παράλληλα, θέλει να βγαίνει και λυπημένη. Ένας θάνατος, η απώλεια ενός ανθρώπου, είναι πολύ σοβαρό στοιχείο. Δεν μπορείς να το κρύψεις αυτό κάτω από το χαλί. Το δέχεσαι.  Η παράδοση είναι το Όλον μας. Το Όλον μας, δεν έχει μόνον κατσούφικα πράγματα, έχει και χαρές. Η ζωή από μόνη της, έχει τα πάντα και την χαιρόμαστε».  Έτσι περιγράφει ο Γιώργης Μελίκης την «γυναίκα» στην οποία αφιέρωσε την ζωή του.  Την παράδοση.  Αφιέρωσε την ζωή του και συνεχίζει να περιγράφει την παράδοση έτσι όπως την έχει γνωρίσει ο ίδιος.  Έτσι, όπως την βιώνει και σήμερα και έτσι, όπως θέλει να τη μεταφέρει στις νέες γενιές.

«Για να μεταφέρεις από γενιά σε γενιά αυτό το ζωντανό πράγμα που λέγεται παράδοση, μέσα στη φούχτα μας, δεν πρέπει να βάζουμε στάχτη. Πρέπει να βάζουμε τη φλόγα και να την μεταφέρουμε. Αν πας να δώσεις την στάχτη, θα την πάρει ο αέρας, και πάει χάθηκε. Η φλόγα είναι αλλιώς.  Μεταλαμπαδεύεται αλλιώς» επισημαίνει.

Στο χωριό Μελίκη Ημαθίας, από όπου και κατάγεται ο Γιώργος Μελίκης, έχει δημιουργήσει ένα μοναδικό χώρο, μέσα στον οποίο ζει και εξελίσσεται αυτή η «όμορφη τροφαντή κοπέλα». Στα εκθέματα, στις ηχογραφήσεις, στις φωτογραφίες, στις εικαστικές εγκαταστάσεις, η παράδοση είναι πολύχρωμη, όμορφη, ενδιαφέρουσα.  Δεν έχει σε καμία περίπτωση σχέση με μια «γριά ξεδοντιασμένη Μπάμπω».

Αυτό, δεν ήταν εύκολο να γίνει.  Χρειάστηκε έρευνα, γνώση, προσωπικές εμπειρίες και πολύ αγάπη για να δημιουργηθεί το 2011 το Εθνογραφικό Κέντρο Γιώργη Μελίκη – Κέντρο Έρευνας Μάσκας.

«Αυτή την στιγμή εκθέτουμε 150 μάσκες αλλά έχουμε πολλές περισσότερες στις αποθήκες μας, και κατά καιρούς τις ανανεώνουμε. Τις αλλάζουμε για να έχει και ένα ενδιαφέρον. Οι περισσότερες μάσκες που έχουμε, είναι από ελληνικά δρώμενα. Έχουμε όμως και κάποιες οι οποίες είναι  Βαλκανικές.  Κατασκευάζονται από φυσικά υλικά. Καλαμπόκι, χαρούπια, πιπεριές, καρύδια, φασόλια, κρεμμύδια, φακές.  Το πιο δύσκολο υλικό όμως, είναι το δέρμα.  Τις μάσκες άρχισα να τις μαζεύω την δεκαετία του ‘70. Οι μάσκες δεν κρατάνε πολύ. Δεν είναι εύκολο να κρατηθεί μια μάσκα. Γιατί πέρα από ότι είναι οργανικά αυτά τα υλικά κατασκευής τους και τα τρώει ο σκόρος, υπάρχει και μια πρακτική. Αφού γίνει ένα δρώμενο, από την στιγμή που φορεθεί η μάσκα και αφού επιτελέσει τον ρόλο της όπως λένε οι λαογράφοι, υπάρχει πάντα μια σκοπιμότητα. Όταν τελειώσει το έθιμο, στο χωριό ή θα την ρίξουν σε τρεχούμενο νερό ή θα την κάψουν ή θα την θάψουν. Γι’ αυτό δεν μπορούμε να έχουμε μάσκες πολύ παλιές. Ενώ όσον αφορά τα υπόλοιπα αντικείμενα της έκθεσης, έχω αρχίσει να τα συλλέγω από μικρό παιδί» συμπληρώνει ο Γιώργος Μελίκης.

Ο χώρος είναι εντυπωσιακός.  Χωρίζεται σε διάφορα επίπεδα, όμως όταν αναφερόμαστε σε αυτόν με τον όρο «μουσείο» ο Γιώργος Μελίκης μας εξηγεί: «Εμείς αποφεύγουμε να πούμε τη λέξη «μουσείο».  Είναι βέβαια ένας όρος για να συνεννοούμαστε, μια λέξη, αλλά παραπέμπει ενδεχομένως σε κάποιες βιτρίνες, που είναι απροσπέλαστες.  Που δεν μπορείς να τις πλησιάσεις. Εδώ δεν είναι έτσι.  Αν θελήσει ένα παιδί από τα σχολεία που έρχονται να φορέσει μια μάσκα, του λέμε «φόρεσε την».  Αυτές δεν είναι μάσκες καλλιτεχνικές.  Είμαι μάσκες πραγματικές. Αν δεν σε ενοχλεί το δέρμα που θα βάλεις στο πρόσωπο σου, πάρτη και φόρεσε την».

Αλέξανδρος-Ρήγας-Καβάφης μια Ελλάδα δρόμος

Στην οδό Αγίου Νικολάου 4, στο χωριό Μελίκη Ημαθίας, κατοικεί η όμορφη τροφαντή κοπέλα που ονομάζεται Παράδοση αλλά και η φλόγα της.  Μια φλόγα που μέσω των επισκέψεων από  εκατοντάδες σχολεία κάθε χρόνο, μεταλαμπαδεύεται ζωντανή. «Έχουμε ένα χώρο, αφιερωμένο στο παιδί» λέει ο Γιώργος Μελίκης και συνεχίζει: «Θέλουμε να δείξουμε την ιστορία μας, μέσα από κάποια εμβληματικά πράγματα. Κατά την άποψη μου ο Ρήγας Φεραίος υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες και από τους πιο σπουδαίους Έλληνες που υπήρξαν ποτέ. Ξέρουμε τον Ρήγα Φεραίο από τον Θούριο, όμως έγραψε και έκανε σπουδαία πράγματα. Το 1787 βγάζει το μονόφυλλο με τον Αλέξανδρο.  Προσπαθεί να αναστήσει την Μεγάλη Ελλάδα. Βάζει στην μέση τον Αλέξανδρο, βάζει τους τέσσερις στρατηγούς γύρω γύρω, τον Κάσσανδρο, τον Σέλευκο, τον Αντίγονο και βάζει τις μεγάλες μάχες που κέρδισε. Το τυπώνει σε μονόφυλλο στην Βιέννη και το μοιράζει σε όσο περισσότερους μπορούσε προκειμένου να επηρεάσει για τον ξεσηκωμό του ελληνισμού.  Στην συνέχεια, ένα μνημειώδες έργο, είναι χάρτα του Ρήγα. Αποτελείται από 12 φύλα, κάθε φύλο λειτουργεί από μόνο του, και ταυτόχρονα όλα μαζί όταν τα βάζεις, είναι 2.10 Χ 2 και συνθέτουν ένα μεγάλο Παζλ. Με έναν πολύ ωραίο τρόπο, κατάφερε να γεφυρώσει τις γενιές. Πήγε στο θησαυροφυλάκιο της Βιέννης όπου ζούσε, βρήκε αρχαία νομίσματα, από διάφορες ελληνικές περιοχές, με ελληνικά γράμματα και με τους Έλληνες βασιλείς επάνω, τα οποία τα πήρε και τα ενέταξε μέσα στο μνημειώδες αυτό έργο του. Είναι εντυπωσιακό πως συνέταξε όλον αυτό τον χάρτη. Δεν το ξέρουμε καλά, αλλά είναι το ιδεώδες και το απόλυτο αφήγημα του Έλληνα.  «Αλέξανδρος-Ρήγας-Καβάφης μια Ελλάδα δρόμος». Έχουμε τον Αλέξανδρο, τον Ρήγα και μετά τον Καβάφη. Αυτό περιγράφουμε στα παιδιά με έναν εκλαϊκευμένο τρόπο και μετά προσπαθούμε να τους περιγράψουμε πως ήταν τα παιδάκια πριν πενήντα, εξήντα χρόνια, και πως είναι σήμερα εκείνα, με τα τάμπλετ και τους υπολογιστές».

Μαζί με τον συνάδελφο Τάσο Φωκιανίδη, είχαμε την τύχη, να μας ξεναγήσει ο ίδιος ο Γιώργος Μελίκης στο «Εθνογραφικό Κέντρο Γιώργη Μελίκη – Κέντρο Έρευνας Μάσκας».  Αυτό είναι το βίντεο της ξενάγησης.