Οταν το σύμπαν συνωμοτεί…
Από μικρή ήθελε να γίνει αστροναύτης και ζωγράφος. Αστροναύτης, προκειμένου να ταξιδεύει στο διάστημα και ζωγράφος επειδή ακολούθησε νομοτελειακά το γονίδιο του ζωγράφου, που της «κληροδότησε» η μητέρα της. Επειδή όπως γράφει και ο Κοέλιο στον Αλχημιστή, «όταν κάποιος θέλει κάτι πάρα πολύ, όλο το σύμπαν συνωμοτεί για να το πετύχει», το σύμπαν συνωμότησε και η Λήδα Βαρβαρούση, πέτυχε αυτό που ήθελε. Μπορεί να μην κατάφερε να γίνει ακόμη αστροναύτης και να ταξιδεύει στο διάστημα, όμως ταξιδεύει εδώ στην γη. Ταξιδεύει, προκειμένου να ζωγραφίζει και να αφηγείται ζωγραφίζοντας, αυτά που είδε και άκουσε, σε μια άλλη διάσταση. Στον κόσμο του παραμυθιού. Έχοντας αποκτήσει γνώσεις και εμπειρίες από τον κόσμο εκείνο, αποφάσισε να γίνει μέρος της διατροφικής αλυσίδας του πνεύματος και ως ένας σύγχρονος ιππότης, να υπερασπιστεί μερικούς τους πιο παρεξηγημένους χαρακτήρες επάνω στην γη, όπως το φίδι, τον λύκο και τον καρχαρία.
Η Λήδα Βαρβαρούση, εδώ και δώδεκα περίπου χρόνια, συνδυάζει δύο από τα ταλέντα της. Τη ζωγραφική και την αφήγηση, προκειμένου να ταξιδέψει μικρούς και μεγάλους με τις «Ζωγραφηγήσεις» της, σε ένα παράλληλο σύμπαν. Στο σύμπαν του παραμυθιού. Το 2016 ήταν προτεινόμενη για το βραβείο Άντερσεν (είναι Νόμπελ της παιδικής λογοτεχνίας), έχει εικονογραφήσει 200 βιβλία μέχρι τώρα στην ελληνική αγορά και έχει γράψει 17 παραμύθια. «Είναι σημαντικό να δίνεις ερεθίσματα στο παιδί. Να φυτέψεις τον σπόρο σε ένα παιδί και δεν ξέρεις κάποια στιγμή, κάτω από ποιες συνθήκες, ποια βροχή, ή ποιες βρύσες θα ανοίξουν για να ποτιστεί αυτός ο σπόρος, ώστε να ανθίσει και να καρπίσει. Ο σπόρος λειτουργεί με μυστήριους τρόπους. Βάλε τον σπόρο και κάποτε θα βγει» λέει η Λήδα, μιλώντας για τους σπόρους που σπέρνει η ίδια με τα παραμύθια και τις «Ζωγραφηγήσεις» της, αλλά και τους σπόρους που φύτεψαν σε εκείνη, οι δικοί της γονείς από μικρή ηλικία, ώστε να εξελιχθεί σε μια από τις σημαντικότερες μορφές της σύγχρονης, ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας.
«Η μητέρα μου ήταν η Ελένη Αντωνίου. Ήταν καλλιτέχνης. Ζωγράφος, ηθοποιός, ποιήτρια και συγγραφέας. Εγώ, μεγάλωσα μέσα σε πινέλα και μπογιές» θυμάται η Λήδα και συνεχίζει: «Από μικρή μου έλεγαν: «γίνε ότι αγαπάς. Θέλεις να γίνεις καστανάς; Να γίνεις, αρκεί να αγαπάς τα κάστανα». Επειδή η μητέρα μου είδε την καλλιτεχνική μου φλέβα, με «τάισε» πάρα πολύ. Δεν είχα καμία απαγόρευση, να ζωγραφίσω στον τοίχο, ή σε χαρτιά. Υπήρχαν βέβαια όρια στην οικογένεια, τα οποία όμως ήταν δοσμένα έτσι που δεν με περιόριζαν. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα να καλπάσω προς τον τομέα της τέχνης από την αρχή. Ο πατέρας μου ήταν τραπεζικός, όμως ήταν γόνιμος άνθρωπος. Τραγουδούσε και είχε εκπληκτικό χιούμορ. Το χιούμορ είχε μια ιδιαίτερη θέση στον εγκέφαλο του και όταν έφτασε να μην λειτουργεί τίποτε, λίγο πριν πεθάνει, το χιούμορ του παρέμενε. Όταν μεγάλωσα, πήγα στην Βακαλό. Σχολή εφαρμοσμένων τεχνών, αφού την καλών τεχνών την είχα μέσα στο σπίτι μου, με τους γονείς μου να με τρέχουν σε όποια καλλιτεχνική εκδήλωση υπήρχε και στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Η μητέρα μου με πήγαινε πολύ συχνά στην ακρόπολη και με έμαθε να παρατηρώ τα πράγματα. Με πήγαιναν στην λυρική σκηνή και θυμάμαι ότι με έπαιρνε ο ύπνος. Δεν την μπορούσα με τίποτα, όμως τώρα τελειώνω τις σπουδές μου στη μονωδία ως σοπράνο κολορατούρα . Στην Βακαλό είχα πολύ καλούς δασκάλους. Τον Τάκη Ζερδεβά στην φωτογραφία, την Βακαλό στην ιστορία της τέχνης και άλλους. Ο μεγαλύτερος όμως δάσκαλος μου ήταν η μητέρα μου. Μου θυμίζει λίγο αυτό που έγινε με τον πατέρα του Πικάσο. Ήταν και ο ίδιος ζωγράφος και όταν κατάλαβε το ταλέντο του γιού του, έσπασε τα πινέλα του και δεν ξαναζωγράφισε. Αφοσιώθηκε στην εκπαίδευση του γιού του. Το ίδιο έκανε και η μητέρα μου. Αφοσιώθηκε σε μένα. Έτσι «τράφηκα» καλλιτεχνικά, από έναν άλλον καλλιτέχνη. Είχα επίσης ως δάσκαλο τον Δημήτρη Μάζη, ενώ στο σπίτι μας έμπαιναν η Λαμπέτη, ο Κατράκης, η Λήδα Πρωτοψάλτη που ήταν φίλη της μητέρας μου και σε εκείνη οφείλω το όνομα μου. Θα έλεγα ότι στο σπίτι μας είχαμε τον Τρωικό πόλεμο. Εμένα με ονόμασαν Λήδα, που ήταν το όνομα της μητέρας της ωραίας Ελένης, Ελένη έλεγαν την μητέρα μου, Πάρι τον πατέρα μου και τους γονείς μου τους γνώρισε ένας εξάδελφος του πατέρα μου, ο οποίος ονομάζονταν Μενέλαος. Φοβερές συμπτώσεις.
Αφού τελείωσα την Βακαλό, ο πιο εύκολος χώρος για να δουλέψω αφού τελείωσα μια σχολή εφαρμοσμένης τέχνης, ήταν η διαφήμιση. Ξεκίνησα από την Leo Burnett. Από χαμηλά. Από την μακέτα. Είδαν ότι έχω ταλέντο, έγινα illustrator, Junior art director, art director και έφτασα creative director, που είναι και το ταβάνι στο δημιουργικό των διαφημιστικών εταιριών. Εκεί άρχισα να πνίγομαι. Η διαφήμιση είναι ένας ωραίος χώρος, όμως οι ώρες δουλειάς είναι πάρα πολλές, εγώ είχα ήδη δυο παιδιά και ένιωθα ότι η φαιά μου ουσία, καταναλώνονταν σε λάθος δρόμο. Ένιωθα ότι ο δρόμος μου ήταν άλλος. Είχα ιδέες και κάποιοι άνθρωποι από τις ιδέες μου ίσως να γίνονταν πλουσιότεροι ή να ανέπτυσσαν τα προϊόντα τους και έκαναν πολύ καλά, όμως εγώ δεν ένιωθα καλά στον χώρο αυτό. Στα 33 μου λοιπόν αποφάσισα να κάνω ένα άλμα και να τα παρατήσω. Τότε όλοι με κοιτούσαν και αναρωτιόντουσαν αν είμαι καλά. Έπαιρνα πολύ καλά χρήματα εκείνο το διάστημα, αλλά ένιωθα ότι πνιγόμουν. Έμεινα ένα διάστημα, δίχως να κάνω τίποτε. Μόνον μικρές γραφιστικές δουλειές. Τότε πήγαινα τα παιδιά μου σε ένα ιδιωτικό σχολείο στην Αθήνα. Ο διευθυντής του σχολείου, κάποια μέρα μου λέει: «έχω γράψει ένα κείμενο. Μπορείς να το δεις και να το εικονογραφήσεις;» Του λέω «δώστο μου να το δω και θα σου πω». Τα πήρα, τα έφτιαξα και βγήκε ο Τριγωνοψαρούλης. Από κει και πέρα άρχισε η καριέρα μου ως εικονογράφος. Δεν ήταν εύκολο. Δεν ήταν ποτέ εύκολο για μένα. Σιγά σιγά, με πολύ κόπο, άρχισα να παίρνω δουλειές και έφτασα να έχω εικονογραφήσει 200 βιβλία για την ελληνική αγορά και να έχω γράψει 17».
Η Λήδα όμως, δεν σταμάτησε εκεί. «Το ανήσυχο πνεύμα, θέλει πάντα κι άλλα» λέει και συνεχίζει: «Άρχισα να αναρωτιέμαι τι είναι το βιβλίο. Είναι ένα κουτάκι, που όλοι το παίρνουμε και πάμε στην γωνίτσα μας; Που είμαστε κλειστοί με το βιβλίο; Παράλληλα συνειδητοποίησα ότι όταν ήμουν με τα παιδιά και τους διηγούμουν τα παραμύθια μου, δημιουργούνταν μια ενέργεια. Ο Κάλβος το έχει περιγράψει πολύ ωραία, λέγοντας ότι ανάμεσα στον δάσκαλο και τον μαθητή, δημιουργείται ένα φωτάκι. Κάτι λαμπερό. Αυτό ένιωθα και εγώ όταν ήμουν με παιδιά και τους μιλούσα, στο πλαίσιο των παρουσιάσεων για τα βιβλία μου. Τα μαγνήτιζα και με μαγνητίζανε. Άρχισα αρχικά, να τους ζωγραφίζω σε ένα χαρτί Α3 αυτά που διηγούμουν. Μετά ήρθε το καβαλέτο και οι επιφάνειες άρχισαν σιγά σιγά να μεγαλώνουν και φτάσαμε τώρα να ζωγραφίζω σε τοίχους, πέντε μέτρων με δύο μέτρα ύψος. Αυτές είναι οι «Ζωγραφηγήσεις». Είναι κάτι σαν ζωντανός κινηματογράφος. Τους δίνω να καταλάβουν, ότι από το τίποτε μπορεί να γίνουν τα πάντα. Πηγαίνω εκεί με ένα μεγάλο κομμάτι χαρτί και έναν μαρκαδόρο. Κάποιες φορές, χρησιμοποιώ και το ίδιο το βιβλίο, ως αντικείμενο αλλά και κούκλες. Υπάρχουν παιδιά που θέλουν να τελειώσουν τα ίδια την ιστορία που τους διηγούμαι και παιδιά που περιμένουν από εμένα να ακούσουν το τέλος. Εγώ προσπαθώ να τους εξάψω την φαντασία. Τα μικρά παιδιά, έχουν μεγαλύτερη φαντασία. Μεγαλώνοντας, μπαίνουν σε ένα σύστημα πιο ορισμένο. Χρειάζονται ξεκλείδωμα. Υπάρχει και το κοινωνικό. Μέσα σε μια τάξη, υπάρχουν οι έρωτες, οι αντιπάθειες, το μπούλινγκ. Δεν έχω καταλήξει αν το παιδί χάνει την φαντασία του μεγαλώνοντας ή αν την κρύβει, προκειμένου να ταιριάζει με το κοινωνικό σύνολο. Προκειμένου να είναι αποδεκτό»
Σε μια σχέση αλληλεπίδρασης, όπως αυτή που αναπτύσσει η Λήδα με τα παιδιά, στα οποία διηγείται και ζωγραφίζει παράλληλα, παίρνει και δίνει. Στην περίοδο της κρίσης, εισπράττει ότι τα παιδιά είναι σαφώς επηρεασμένα από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής. «Είμαστε ένας ωραίος λαός, με πολλά θετικά» λέει και συνεχίζει: «όπως όλοι οι λαοί όμως, ανάλογα με τι έχει περάσει ο κάθε λαός, επηρεάζεσαι κι ανάλογα. Τα παιδιά σε όλη την οικουμένη, είναι ίδια. Απλώς σε μια νέα πρωτόγνωρη κατάσταση, προσπαθούν να προσαρμοστούν. Είναι όπως τα παιδιά που έρχονται από ξένες χώρες. Στην αρχή είναι μαγκωμένα. Εγώ πάντως, δεν τα βλέπω σαν παιδιά. Τα βλέπω σαν μικρούς ανθρώπους. Η «Ζωγραφήγηση» είναι αντίδοτο σε όλο αυτό που περνάμε. Υπάρχει πολύ μαύρο γύρω μας και τα παιδιά χρειάζονται έναν «κυματοθραύστη» προκειμένου να μπορέσουν να αναπτυχθούν και να αναπτυχθεί και η φαντασία τους. Βλέπω ότι τα παιδιά είναι πλέον πολύ ανήσυχα. Από όλα αυτά που συμβαίνουν στην ζωή τους και μέσα στα σπίτια τους. Η αγωνία και το στρες μεταδίδονται όπως το χασμουρητό. Η «Ζωγραφήγηση» τους λέει ότι υπάρχει και ένας άλλος δρόμος».
Η Λήδα, έχει βαλθεί να υπερασπιστεί όλα τους παρεξηγημένους χαρακτήρες του ζωικού βασιλείου. Έτσι ο πρώτος χαρακτήρας παραμυθιού που χρησιμοποίησε, ήταν το φίδι το τρομερό. «Τα φίδια πάντα με ενδιέφεραν» λέει και συνεχίζει: «σε όλους τους πολιτισμούς, από τα αρχαία χρόνια, έπαιζαν σημαντικό ρόλο. Και η σπονδυλική μας στήλη στην ουσία είναι ένα φίδι. Είναι η αρχή μας. Από τα 1500 είδη φιδιών που υπάρχουν στον κόσμο, μόνον τα 50 είναι επικίνδυνα για τον άνθρωπο. Όλα τα υπόλοιπα, κάνουν μόνον καλό. Τα θεώρησα αδικημένα και έτσι ξεκίνησα με το φίδι ως τον πρώτο ήρωα μου στις «δαγκωνίτσες» με τις εκδόσεις Παπαδόπουλου. Μετά ήρθε ο λύκος και μετά ο καρχαρίας. Ήταν όλα τους παρεξηγημένα. Ο αγαπημένος μου ήρωας πάντως, παραμένει το φίδι. Τα καλοκαίρια με τα παιδιά μου πηγαίναμε για διακοπές στην Πάτμο. Μια μέρα, μπήκα μέσα στο δωμάτιο και είδα ένα χαρτί τουαλέτας απλωμένο μέσα σε όλο τον χώρο. Πάνω σε τραπέζιά, καρέκλες, ντουλάπες. Εκεί που τελείωνε το χαρτί, υπήρχε ένα τριγωνάκι, ανοιχτό στην άκρη σα στόμα και εκεί ήταν ζωγραφισμένο ένα σπιτάκι. Ρωτάω τα παιδιά μου ποιος το έκανε και ο Πάρις, μου είπε ότι το έκανε εκείνος. «Τι ακριβώς είναι;» ρώτησα ξανά. «Μα δεν το βλέπεις; Είναι ένα μεγάλο φίδι, που έχει στο στόμα του ένα σπιτάκι» μου απάντησε. Έτσι προέκυψε και το εξώφυλλο του παραμυθιού, έτσι ξεκίνησε και το παραμύθι: «μια φορά κι έναν καιρό, ζούσε ένα φίδι τρομερό, που δεν έχανε καιρό, μόλις έβλεπε μια πόλη, να την φάει ήθελε όλη». Γι’ αυτό αγαπάω αυτόν τον ήρωα. Γιατί είναι η αρχή».
Τα παιδιά της Λήδας, ο Πάρις κι η Ίρις αποτελούσαν πάντοτε πηγή έμπνευσης για τα παραμύθια που έγραφε. «Από την ύπαρξη τους και μόνο, αντλείς έμπνευση. Μόνο που τα χαϊδεύεις, σε χαϊδεύουν, αυτό σου δίνει έναυσμα. Είναι σαν το κάρβουνο στα παλιά τρένα. Το χρειάζεσαι για να κινηθείς. Όπως το φίδι με τον Πάρι. Από κουβέντες που λένε, από συζητήσεις μαζί τους, σου έρχεται η έμπνευση. Είτε υποσυνείδητα, είτε συνειδητά. Εγώ προσωπικά, δεν ξέμεινα ποτέ από έμπνευση. Μου έρχονται συνέχεια ιδέες και τις σημειώνω σε χαρτιά, μπλοκάκια, χαρτοπετσέτες, κινητά. Όπου μπορείς να φανταστείς. Με βοηθά πάρα πολύ αυτό. Όλα βοηθάνε. Στη «Ζωγραφήγηση», με έχει βοηθήσει η ασχολία μου με την μουσική. Έχω αργήσει να πάρω το πτυχίο μου, αλλά σε αυτό φταίει ότι απουσιάζω από τα μαθήματα συνέχεια, λόγω δουλειάς. Η δασκάλα μου, είναι η Ροσίτσα Τρόεβα, μέτζο σοπράνο από την Βουλγαρία. Είναι εκπληκτική δασκάλα. Έχει πάθος γι’ αυτό που κάνει και θα μπορούσε να είναι δασκάλα σε πολλά ακόμη πράγματα πέρα από το τραγούδι» συμπληρώνει.
Η σχέση της με το τραγούδι, θα μπορούσε να πει κανείς ότι έχει γονιδιακή βάση. «Ο Αιμίλιος Ριάδης, ήταν εξάδελφος της γιαγιάς μου» λέει και συνεχίζει: «Όλη η οικογένεια του πατέρα μου, είχε σχέση με τη μουσική. Ζούσαν σε ένα τριώροφο σπίτι στην Θεσσαλονίκη, όπου σε κάθε όροφο είχε και ένα πιάνο. Πρόσφατα, πήρα μέρος σε ένα φεστιβάλ που διοργανώθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης και έπαιξα στην αίθουσα Αιμίλιος Ριάδης. Συγκινήθηκα. Όλα ενώνονται κάποια στιγμή στην ζωή. Αυτό σκέφτηκα όταν έμπαινα στην αίθουσα για να παίξω».
Στην ιστοσελίδα της Λήδας, http://www.lidavarvarousi.com μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για την δραστηριότητα της ενώ στο youtube μπορείτε να απολαύσετε κάποιες από τις αφηγήσεις της. Ενδεικτικά, προτείνουμε την αφήγηση του πρώτου της παραμυθιού (ένα φίδι τρομερό)…
