Κινδυνεύουν τα μικρά νησιά του Αιγαίου
Ο εποικισμός των ακριτικών νησιών, είναι ένα δύσκολο project για την Ελλάδα. Τα ακριτικά νησιά και οι άνθρωποι τους αναπολούν τα παλιά χρόνια. Εκείνα τα χρόνια, όπου οι αγορές τους και οι πλατείες τους, τα καφενεία και τα σχολεία τους, είχαν ζωή χειμώνα καλοκαίρι. Η ζωή ήταν δύσκολη τότε. Αλλά τα πιο πολλά νησιά, παρήγαγαν κι από κάτι. Το Καστελλόριζο σήμερα, δεν καλλιεργεί τίποτα. Το μόνο που καλλιεργεί είναι τουρισμός. Κάποτε όμως, η περιοχή χωράφια ήταν εύφορη. Ήταν ο «κάμπος» του νησιού. Ένα νησί που έφτασε να αριθμεί 10.000 κατοίκους. Ένα πυκνοκατοικημένο και αστικοποιημένο κέντρο. Οι καταστροφές όμως και ο πόλεμος συντέλεσαν σιγά σιγά στην αλλαγή της εικόνας του Καστελλόριζου.
Ο δύσκολος χειμώνας και η απόσταση του νησιού από τη Ρόδο, ήταν και ο βασικός λόγος που μέχρι πρόσφατα η καθημερινότητα του νησιού ήταν συνδεδεμένη με τη γείτονα χώρα. Αναγκαίο κακό για τους εναπομείναντες κατοίκους, λόγω της κοντινής απόστασης τους από το Κας της γειτονικής Τουρκίας. Αλλά και επειδή ο κρατικός μηχανισμός άφηνε όλα αυτά τα χρόνια τα μικρά νησιά στην απομόνωση. Έτσι ο εναπομείναντας πληθυσμός, δημιούργησε σιγά σιγά τον δικό του μικρόκοσμο για να μπορέσει να επιβιώσει στο νησί του.
Παρόμοια είναι η κατάσταση και στους Αρκιούς. Ένα μικρό νησί με μία λιγότερο φανταχτερή ιστορία, που είναι υπό την φροντίδα της νήσου Πάτμου. Αριθμεί σήμερα 40 κατοίκους. Οι πιο πολλοί, είναι μεσήλικες. Και μετά από έναν αγώνα αρκετών χρόνων και τρομερή γραφειοκρατία, το νησί θα έχει ίσως μόνιμο γιατρό. Οι εργασίες του ιατρείου βέβαια στους Αρκιούς δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμη από το δήμο Πάτμου. Κάτι που αναγκάζει τη νέα γιατρό, να διαμένει στην Πάτμο και να επισκέπτεται το νησί μία με δύο φορές την εβδομάδα, αν και η θέση της είναι στους Αρκιούς.
Η Μαρία Τσιαλέρα είναι η δασκάλα- ο άνθρωπος που έκανε στόχο της ζωής της να ζωντανέψει το νησί των Αρκιών. Κάτι που κάποιοι το είδαν θετικά ενώ κάποιοι άλλοι όχι. Μερικές φορές, η «κανονικότητα» όπως οι κάτοικοι μέχρι σήμερα την έχουν ορίσει, το αποστειρωμένο περιβάλλον που έχουν δημιουργήσει λόγω της απομόνωσης τους από τον κρατικό μηχανισμό, δημιουργεί εντάσεις και αντιδράσεις όταν κάποιος θέλει να ταράξει τον μικρόκοσμό τους. Έτσι το νησί θεωρείτε από κάποιους κατοίκους ακατάλληλο για νέους. Είναι όμως;
Το σχολείο των Αρκιών έγινε γνωστό σε όλο τον κόσμο. Χάρη στην πρωτοβουλία της δασκάλας να το βγάλει από την απομόνωση του. Τα κατάφερε. Το νησί είχε τουρισμό μέχρι και τον Οκτώβρη, βέβαια βοήθησε και ο καιρός. Αλλά συνέβαλε και η φήμη του. Βασικό αξιοθέατο του νησιού, το σχολείο του. Λόγω covid, η ξενάγηση στο εσωτερικό του δεν επιτρέπεται αλλά ο κόσμος το αναζητά. Θέλει να το δει από κοντά και να μιλήσει ακόμη και με μάσκα με τη δασκάλα των Αρκιών.
Από την άλλη, η Ψέριμος. Ένα ακόμη μικρό νησί με λίγους κατοίκους. Οι περισσότεροι ασχολούνται με την κτηνοτροφία, την αλιεία και λίγο με τον τουρισμό. Το 1922 όμως, το νησί είχε 300 κατοίκους και εξαθέσιο σχολείο. Σήμερα, αντιμετωπίζει σιωπηλά τα δικά της προβλήματα. Το σχολείο της εδώ και χρόνια παραμένει κλειστό. Αυτό το νησί όμως, έχει νέες οικογένειες που διαμένουν στον τόπο και άλλες που επιθυμούν να επιστρέψουν σε αυτό λόγω της καταγωγής τους. «Τέλεια» θα απαντούσατε. «Αφού υπάρχουν νέοι θα ήταν εύκολο να ανοίξει το σχολείο. Να ζωντανέψει το νησί». Κι όμως υπάρχουν δυσκολίες.
Η Ψέριμος, είναι ένα εύφορο νησί για καλλιέργεια σε σχέση με την άγονη Κάλυμνο. Έβγαζε κριθάρι. Μάλιστα στην τοποθεσία «Τάφος» της Ψερίμου, μέχρι τη δεκαετία του ’60 υπήρχε εργοστάσιο Πηλού. Το χώμα της Ψερίμου σε αυτό το σημείο του νησιού είχε και έχει άργιλο. Ήταν το καλύτερο στην Δωδεκάνησο. Το πρώτο καμίνι κατασκευάστηκε το 1920, και το 1928 κτίστηκε το εργοστάσιο. Το εργοστάσιο πηλού απασχολούσε 20-30 άτομα. Πήγαιναν με τα πόδια από το χωριό μέχρι το εργοστάσιο. «Ευλογία του Θεού ήταν η Ψέριμος».
Αρχικά παρήγαγε κεραμίδια και μετά τούβλα. Το εργοστάσιο έβγαζε 10-20 τόνους τον μήνα. Δυστυχώς μέσα στον πόλεμο, το κάψανε οι Γερμανοί επειδή είχαν μάθει ότι κρύβονταν οι Άγγλοι από ένα ναυάγιο που έγινε στην περιοχή. Στο τέλος οι Γερμανοί πήρανε τον ιδιοκτήτη του, Α. Μαμουζέλο σε στρατόπεδο συγκέντρωσης για 1,5 χρόνο. Η αγγλική κυβέρνηση, αναγνώρισε την προσφορά του και του πρότεινε να μεταναστεύσει στην Αγγλία με την οικογένεια του μετά το τέλος του πολέμου. Αυτός όμως, αρνήθηκε και προτίμησε να μείνει στην Ψέριμο. Προσπάθησε να το κρατήσει το εργοστάσιο του με δάνεια. Το κράτησε μέχρι το 1963, αλλά δεν άντεξε. Σήμερα κουφάρι πια, στέκει καταστραμμένο. Λεηλατημένο. Αναπολώντας το παρελθόν.
Παρόλα αυτά όμως, υπάρχουν ρομαντικοί, που επιμένουν. Ο Λευτέρης μαζί με την Ευδοκία είχαν κάνει αίτηση για ενοικίαση οικοπέδου από το δήμο για καλλιέργεια στο νησί, για τριάντα χρόνια. Μέχρι σήμερα όμως, ενώ τους δόθηκε το οικόπεδο από το δήμο, συναντάνε απανωτά εμπόδια. Εμπόδια που έχουν σκοπό να τους απογοητεύσουν, για να παραιτηθούν από κάθε μορφή προσπάθειας. Και ως ένα βαθμό τα κατάφεραν. Κουράστηκαν. «Όλη η γη της Ψερίμου, ανήκει στο δήμο. Δυστυχώς η γη που μας παραχώρησε ο δήμος αποτελούσε κομμάτι μίας μεγάλης έκτασης που άνηκε σε άλλους ιδιοκτήτες. Οι οποίοι με κάποια χαρτιά που παρουσιάσανε διεκδικήσανε τη γη που νοικιάσαμε από το δήμο. Η απόφαση από το δικαστήριο της Ρόδου θα έπρεπε να κοινοποιηθεί, σε μας αλλά και στο δήμο, ότι είναι υπέρ των τρίτων. Δεν μας κοινοποιήθηκε ίσως για να μη το διεκδικήσουμε. Ο δήμος είναι ο κύριος ιδιοκτήτης της έκτασης μέχρι να βγει η τελική απόφαση του Άρειου πάγου. Αυτό που γίνεται είναι κακό για τον τόπο. Διότι έχουμε νέους στο νησί που προσπαθούν να κάνουν κάτι, ώστε να μείνουν στο νησί. Πρώτα ερχόμαστε αντιμέτωποι με την τοπική αυτοδιοίκηση και μετά με τους άλλους. Ο κόσμος κουράζεται και εν συνεχεία αποχωρεί από το νησί. Δεν αφήνουν τον κόσμο με νόμιμες διαδικασίες να μείνει στο νησί. Πλέον το νησί έχει μόνο γεροντάκια, είναι άνω των 70 ετών, και στο σύνολο τους 20 με 22 άτομα». Μας λέει απογοητευμένη η Ευδοκία … Την επόμενη φορά πρέπει να κρύψουμε την κάλπη όπως κάναμε στο παρελθόν. Είχαν ψηφίσει 5 άτομα από τα 70. Να απέχουμε όλοι για να καταλάβουν ότι είμαστε κι εμείς εδώ…»
Η αποκλεισμένη Ψέριμος δε ζητά ελεημοσύνη. Ζητά όμως τα αυτονόητα. Ένα Γιατρό για το ιατρείο που διαθέτει αλλά δεν χρησιμοποιείται λόγω μη παρουσίας ιατρού. Έτσι ώστε οι λιγοστοί κάτοικοι το χειμώνα να νιώθουν ασφαλείς. Ο Σακελάρης είναι κτηνοτρόφος και μαζί με την κυρά Ψιλή έχουν ένα παιδάκι. Μένουν μόνιμα στο νησί. Η Νομική και ο Μιχάλης έχουν ένα παιδί ενός έτους. Αυτό που επιθυμούν όλοι είναι να ανοίξει άμεσα το διώροφο ιατρείο της Ψερίμου.
