Οι σύγχρονοι Όλιβερ Τουίστ που ζουν δίπλα μας

Ήταν λίγες μέρες πριν τα Χριστούγεννα του 2016 όταν συνάντησα τον Μοχίμπ από το Αφγανιστάν, στο πάρκο απέναντι από τον σιδηροδρομικό σταθμό της Θεσσαλονίκης.  Ένα χαρούμενο παιδί, γεμάτο ζωή.  Όταν τον ρώτησα από πού έρχεται, μου είπε ότι πέρασε από την Σάμο και ότι εκεί φιλοξενούνταν στον ξενώνα ανηλίκων.  «Ξέρεις την μάμα-Μαριά, τον ρώτησα;» τα μάτια του έλαμψαν.  «Φυσικά και την γνωρίζω.  Εσύ που την ξέρεις» μου απάντησε.  Είχα γνωρίσει την Μαρία Μακρογιάννη σε ένα ταξίδι μου στην Σάμο, όπου είχα πάει για τις ανάγκες του προσφυγικού ρεπορτάζ.  Η μάμα-Μαρία όπως την φωνάζουν οι πρόσφυγες, μαζί με τον σύζυγο της τον κύριο Μιχάλη, κάνουν εκπληκτική δουλειά, μαγειρεύοντας καθημερινά για τους πρόσφυγες που μένουν στον καταυλισμό στο Βαθύ. Όλα τα ανήλικα προσφυγόπουλα, την βλέπουν σαν μητέρα τους.  Ο Μοχίμπ, έστειλε ένα βιντεάκι με μήνυμα για την μάμα-Μαρία και μου εκμυστηρεύτηκε, ότι έκανε λάθος που έφυγε από την Σάμο.  «Ήταν πολύ ωραία στον ξενώνα εκεί» μου είχε πει και συνέχισε: «Εδώ κοιμάμαι στον δρόμο, σε ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο».

Ο Μοχίμπ, όπως και άλλα εκατοντάδες ανήλικα ασυνόδευτα προσφυγόπουλα, κοιμούνται στους δρόμους της Θεσσαλονίκης, είτε γιατί δεν υπάρχουν θέσεις στους ξενώνες και στα safe zones είτε επειδή περιμένουν την σειρά τους για να συνεχίσουν το ταξίδι τους για τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης μέσω κυκλωμάτων διακινητών.  Τον Μοχίμπ τον είδα για δυο ακόμη ημέρες στο ίδιο εγκαταλελειμμένο κτίριο και μετά τον έχασα.  Έτσι, συναντούσα καθημερινά και τον Μοχάμεντ από το Μαρόκο.  Ανήλικο ασυνόδευτο προσφυγόπουλο κι αυτό.  Είχε περάσει από την περιοχή του Έβρου και δεν είχε χαρτιά.  Περίμενε να έρθει η σειρά του για να φύγει με κάποιον διακινητή για την Ισπανία.  Παράλληλα όμως καλούσε και στον αριθμό του skype που τους είχε δώσει η υπηρεσία ασύλου, δίχως όμως να παίρνει απάντηση.  Ένα από τα πρωινά που τον συνάντησα, μου ζήτησε να τον πάω με την μηχανή μου στην υπηρεσία ασύλου γιατί είχε απογοητευθεί.  Μόλις βγήκε από τον περίφραξη της υπηρεσίας, μου έδειξε το χαρτί που του είχαν δώσει, με τον ίδιο αριθμό skype γραμμένο και τις ώρες που θα μπορούσε να καλέσει.  Μάταιος κόπος.  Ο Μοχάμεντ, εξαφανίστηκε μια μέρα όπως και ο Μοχίμπ.  Πριν από μια περίπου εβδομάδα, επικοινώνησε μαζί μου.  «Είμαι στην Ισπανία με τον αδελφό μου» μου είπε.  Τέλος καλό, όλα καλά για τον Μοχάμεντ.  Η Οδύσσεια του είχε αίσιο τέλος.  Για εκατοντάδες όμως άλλα παιδιά που βρίσκονται στην Ελλάδα, η Οδύσσεια τους συνεχίζεται.

 

 

Η Σοφία Παπαδοπούλου, συντονίστρια του street work  της Άρσις, έχει καταγράψει με την ομάδα της 360 άστεγα, ανήλικα παιδιά από τον περασμένο Ιανουάριο μέχρι τώρα, στους δρόμους της Θεσσαλονίκης.  «Το 80% των παιδιών αυτών, είναι ασυνόδευτα» λέει και συνεχίζει: «Κάθε μήνα, βρίσκουμε το λιγότερο 35 νέες περιπτώσεις παιδιών στους δρόμους της Θεσσαλονίκης.  Δυστυχώς δεν μπορούμε να τα ακολουθήσουμε όλα, είτε γιατί βρίσκονται σε κίνηση και δεν θέλουν να καταγραφούν στην Ελλάδα, επειδή ήδη έχουν συνδεθεί με κάποιο δίκτυο διακινητών και προσπαθούν να φύγουν, είτε γιατί δεν έχουν κινητό τηλέφωνο, είτε γιατί το κινητό που είχαν τους το έκλεψαν κι έτσι χάνουμε τα ίχνη τους.  Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα, βρίσκονται 1.200 παιδιά φιλοξενούμενα σε δομές, ενώ 1300 περίπου περιμένουν την τοποθέτηση τους και για την ώρα βρίσκονται είτε στα κέντρα πρώτης υποδοχής, είτε στην προστατευτική φύλαξη, είτε είναι άστεγα».

Η ομάδα street work της Άρσις, βρίσκεται στον δρόμο δώδεκα ώρες την ημέρα, προκειμένου να εντοπίσει παιδιά σε κίνδυνο.  «Στόχος μας, είναι τα ασυνόδευτα παιδιά, αλλά και οι άστεγες οικογένειες.  Το street work δουλεύει με παιδιά άστεγα και παιδιά παραβατικά.  Κάνουμε δηλαδή δουλειά με παιδιά που είναι μπλεγμένα σε διάφορα δίκτυα, άσχετα αν μένουν κάπου ή όχι» λέει η Σοφία και συνεχίζει: «Η Άρσις, παρεμβαίνει από τον Σεπτέμβριο του 2015 στα κρατητήρια των αστυνομικών τμημάτων που γίνεται η προστατευτική κράτηση.  Ειδικά την περίοδο της Ειδομένης, είχαμε φτάσει να μένουν σε κρατητήρια τα παιδιά για 45 περίπου ημέρες, μέχρι να βρεθεί θέση σε κάποια δομή φιλοξενίας. Με αφορμή το γεγονός αυτό, ασκήσαμε πίεση μαζί και με άλλους φορείς και η εισαγγελία του Αρείου Πάγου δημιούργησε για πρώτη φορά τα safe zones.  Δομές σαν τους ξενώνες φιλοξενίας, οι οποίοι βρίσκονται όμως μέσα σε καταυλισμούς προσφύγων.

»Εκεί, παρέχουμε φύλαξη και την ίδια φροντίδα που έχουν και τα υπόλοιπα παιδιά που κατοικούν σε ξενώνες, με την διαφορά ότι τα safe zones βρίσκονται μέσα στο γενικό πληθυσμό ενός καταυλισμού.  Στα safe zones δημιουργήθηκαν για τις περιπτώσεις παιδιών που βρίσκονται σε κίνδυνο.  Μέχρι τώρα, θεωρούσαμε ότι τα  παιδιά που βρίσκονται σε κίνδυνο, είναι είτε στον δρόμο, είτε σε προστατευτική φύλαξη, είτε φιλοξενούνται από κάποιον που δεν είναι συγγενής τους και αυτός ο κάποιος, τα έχει εκμεταλλευτεί με κάποιον τρόπο.  Δυστυχώς τον τελευταίο μήνα, έχουμε ξεκάθαρη οδηγία από το υπουργείο, να δίνουμε προτεραιότητα για ένταξη σε ξενώνες, στα παιδιά που βρίσκονται σε προστατευτική φύλαξη και όχι αυτά που είναι άστεγα παραγνωρίζοντας ότι τα άστεγα παιδιά είναι εκτεθειμένα σε πολλαπλούς κινδύνους.

»Από τον Γενάρη του 2017 που ξεκινήσαμε το street works, έχουμε καταγράψει πάρα πολλά περιστατικά παιδιών που έχουν κακοποιηθεί με τον έναν ή τον άλλο τρόπο και που έχουν πέσει θύματα σε δίκτυα εκμετάλλευσης.  Ο μέσος όρος αναμονής για να μπει ένα παιδί σε δομή φιλοξενίας, είναι οι τρείς μήνες.  Εκτός και αν υπάρχει κάποιο πραγματικό επείγον περιστατικό.  Με δεδομένο, ότι υπάρχει ένα μεγάλο χρονικό διάστημα αναμονής για να μπει ένα παιδί ακόμη και στα safe zones, έχουμε παιδιά που έρχονται εξαντλημένα από τις παρατεταμένες συνθήκες αστεγίας και μας ζητούν από μόνα τους να μπουν σε προστατευτική φύλαξη.  Αυτό είναι πάρα πολύ δυσάρεστο, γιατί παιδιά τραυματισμένα από τις συνθήκες στον δρόμο, επανατραυματίζονται με το που τα πηγαίνεις σε ένα αστυνομικό τμήμα.  Μπορεί να κάθονται εκεί για ένα μικρό χρονικό διάστημα, όμως η διαδικασία και μόνον, ότι πηγαίνει το παιδί σε ένα κρατητήριο, ότι παραμένει σε μικρό χώρο με χαμηλές συνθήκες υγιεινής και δίχως να μπορεί να προαυλιστεί ούτε για μια ώρα την ημέρα, δεν θεωρούμε ότι εξυπηρετεί στο βέλτιστο το συμφέρον του παιδιού.  Δυστυχώς, μόνο τον τελευταίο μήνα έχουν προωθηθεί στην προστατευτική φύλαξη δέκα παιδιά.  Παιδιά που ήταν πολλούς μήνες άστεγα και δεν μπορούσαν πλέον να αντέξουν τις συνθήκες.  Που τα είχαν κλέψει δύο και τρείς φορές, που τα είχα απειλήσει, τα είχαν χτυπήσει και που κοιμόντουσαν σε εγκαταλελειμμένα κτίρια με άλλους ενήλικες, οι οποίοι τους είχαν κάνει προτάσεις να γίνουν μέλη σε δίκτυα διακίνησης ανθρώπων και παράνομων τσιγάρων.

»Τέτοια παιδιά, έχουν προσπαθήσει να στρατολογήσουν ακόμη και σε κυκλώματα τράφικινγκ.  Δυστυχώς, αυξάνει τρομακτικά ο αριθμός των παιδιών που συμμετέχουν πλέον σε τέτοια κυκλώματα. Αυτό έχει να κάνει, με το πόσο καλά δικτυωμένα είναι αυτά τα κυκλώματα.  Τα παιδιά, που μένουν στους δρόμους με ομοεθνείς τους, είναι εύκολο να συνδεθούν με αυτά τα κυκλώματα.  Σημαντικό ρόλο παίζει και ότι οι ποινές για ένα ασυνόδευτο ανήλικο που συλλαμβάνεται για τέτοια αδικήματα,  είναι πολύ πιο ελαφριές από ότι για έναν ενήλικο. Ο ενήλικος προφυλακίζεται, ενώ ο ανήλικος όχι. Το ίδιο το παιδί, δεν καταλαβαίνει που έχει μπλέξει.  Δεν καταλαβαίνει πόσο επικίνδυνο είναι αυτό που κάνει για την δική του την ζωή, αλλά και για την ζωή άλλων ανθρώπων.  Από συζητήσεις που έχουμε κάνει με τα ίδια τα παιδιά, διαπιστώνουμε ότι δεν καταλαβαίνουν πόσο κινδυνεύει η δική τους η ζωή αλλά και η ζωή των υπολοίπων που αναλαμβάνουν να διακινήσουν.  Πριν από λίγο καιρό, έγινε ένα αυτοκινητιστικό δυστήχημα έξω από την Καβάλα με νεκρούς.  Ήταν ένα αυτοκίνητο με πρόσφυγες.  Ο οδηγός δεν ήταν ανήλικος, αλλά θα μπορούσε να είναι.  Ως Άρσις, έχουμε διαχειριστεί τουλάχιστον δεκαπέντε περιπτώσεις παιδιών που έχουν κατηγορηθεί για συμμετοχή σε διακίνηση και έχει σχηματιστεί εις βάρος τους δικογραφία.  Τα άστεγα παιδιά όμως, πρέπει κάπως να επιβιώσουν.  Μπροστά στο διακύβευμα της επιβίωσης, το να οδηγήσεις απλώς ένα αυτοκίνητο δεν αποτελεί μεγάλο δίλλημα.  Εξάλλου τα παιδιά αυτά έχουν περάσει και τα ίδια από την κατάσταση αυτή,  και δεν θεωρούν ότι είναι επικίνδυνο ή παράνομο».

 

Περιμένοντας, έξω από το γραφείο του ιατροδικαστή στο νοσοκομείο της Αλεξανδρούπολης Παύλου Παυλίδη, για τις ανάγκες ενός ρεπορτάζ, εμφανίζονται σε κάποια στιγμή, ένας πατέρας πρόσφυγας με τον γιο του, συνοδεία αστυνομικών.  «Πέρα από τις νεκροψίες, έχουμε πλέον και τους ελέγχους DNA» διευκρινίζει ο γιατρός και συνεχίζει:  «Υποβάλλονται σε έλεγχο DNA προκειμένου να δούμε αν όντως είναι πατέρας και γιός, αφού έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα, ανήλικοι να συνοδεύονται από ενήλικους που δηλώνουν γονείς, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι».  Τριακόσια χιλιόμετρα μακριά από την Αλεξανδρούπολη, στην Θεσσαλονίκη η Σοφία, επιβεβαιώνει τα λεγόμενα του γιατρού.  «Οι απαγωγές παιδιών είναι ένα πρόβλημα που μας απασχολεί πολύ» λέει και συνεχίζει:  «Μπορεί να υπάρχει κάποιο παιδί, η οικογένεια του οποίου να έχει πληρώσει τον διακινητή για να το φέρει στην Θεσσαλονίκη.  Ο διακινητής το φέρνει, αλλά μετά, το κρατά αιχμάλωτο σε κάποιο σπίτι σε άσχημες συνθήκες  και ζητά παραπάνω χρήματα από την οικογένεια. Για να τους πείσει να τα δώσουν, το κακοποιούν και βιντεοσκοπούν την κακοποίηση.  Το δέρνουν, το φτύνουν κλπ.  Στέλνουν το βίντεο αυτό στους συγγενείς του παιδιού και ζητούν λύτρα.  Από τον περασμένο Ιούνιο, έχουμε αρκετά καταγεγραμμένα τέτοια περιστατικά.  Είναι διαπιστωμένα, γιατί έχουμε παιδιά που σώθηκαν μετά από αστυνομικές επιχειρήσεις που έγιναν σε συγκεκριμένους χώρους όπου κρατούνταν τα παιδιά.

»Έχουμε και δύο περιπτώσεις παιδιών που κατάφεραν να αποδράσουν από τέτοιους χώρους και διασυνδέθηκαν με εμάς.  Έχουμε ένα δίκτυο με εξυπηρετούμενους πρόσφυγες και όταν παρουσιάζεται ένα τέτοιο περιστατικό, μας ειδοποιούν, η στέλνουν το παιδί κατευθείαν στα γραφεία μας.  Τα δύο αυτά παιδιά που δραπέτευσαν, τα έφερε σε εμάς ένας ομοεθνής τους που τα βρήκε στον δρόμο.  Πολλές φορές βρίσκουμε στον δρόμο κάποια παιδιά, που συνοδεύονται από ενήλικους και όταν προσπαθούμε να τους μιλήσουμε, είτε αυτοί που τα συνοδεύουν μας το απαγορεύουν και είναι επιθετικοί, είτε τα παίρνουν και τρέπονται σε φυγή.  Εκεί η θέση μας είναι λεπτή.  Από την μια πρέπει να καλέσεις την αστυνομία γιατί δεν μπορείς να αφήσεις στα χέρια κάποιου ξένου ένα παιδί, από την άλλη μια τέτοια κίνηση, ακυρώνει την δική μας προσπάθεια.  Είναι λεπτές οι ισορροπίες.  Εκείνο που είναι τρομακτικό για εμάς όταν συμβαίνει, είναι όταν παιδιά που ακολουθούμε και αφού αποκτήσουν μια σχέση εμπιστοσύνης με μας, μας πηγαίνουν για να μας δείξουν τα μέρη οπου κοιμούνται.  Τα παιδιά, θέλουν να μας δείξουν ποια είναι η καθημερινότητα τους. Όταν όμως βλέπεις μέρη με σπασμένα γυαλιά και σύριγγες και σου λένε ότι εκεί ζουν και ότι εκεί κοιμούνται το βράδυ, πραγματικά τρομάζεις σκεπτόμενος τι μπορεί να τους συμβεί. Το τι πραγματικά του συνέβη, μας το λένε μόνον όταν μπουν σε ξενώνα, όταν νιώσουν ασφάλεια και ζεστασιά.  Μόνον τότε αρχίζουν να εμπιστεύονται και μας λένε την ιστορία τους».

Ο Κάρολος Ντίκενς, εξέδωσε το βιβλίο «Όλιβερ Τουίστ» το 1838.  Εκατόν ογδόντα χρόνια μετά, υπάρχουν παιδιά, που ζουν παρόμοια ζωή με τον ήρωα του Κάρολου Ντίκενς.  Για κάποια από τα παιδιά αυτά, η εξέλιξη της ζωής τους, θα έχει χαρούμενο τέλος.  Για αρκετά όμως, δεν θα έχει.  Το σίγουρο είναι ότι όλα τους θα έχουν σημαδευτεί από τα τραύματα που φέρουν τα παιδιά που δεν κατάφεραν να ζήσουν μια νορμάλ παιδική ηλικία.