Η Μονή Αρκαδίου Ρεθύμνου. «Το ηρωικό ταπεινό μοναστήρι, που πολέμησε σαν κάστρο, πεθαίνει σαν ένα ηφαίστειο…».
Φτάνοντας στην τοποθεσία που είναι χτισμένη η Μονή Αρκαδίου, εντυπωσιάζεσαι από την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική της. Kι έπειτα από την πρώτη εικόνα, καταφθάνουν συναισθήματα. Συναισθήματα για όλα όσα πρεσβεύει αυτή η Ιστορική Μονή για την Κρήτη, την Επανάσταση και όλους τους Έλληνες.
Οι αγώνες της Μονής ενάντια στους κατακτητές ενέπνευσαν όλη την Ευρώπη. Οι θυσίες των ανθρώπων που έζησαν και πέθαναν εκεί συγκίνησαν. Και συγκινούν μέχρι σήμερα τον επισκέπτη.
«Η είσοδος είναι δωρεάν για τους Έλληνες»
Με την είσοδο σου στην Ιστορική Μονή-Μουσείο ο ξένος επισκέπτης πληρώνει αντίτιμο-εισιτήριο, το κόστος είναι 4 ευρώ. Για τους Έλληνες όμως επισκέπτες η είσοδος είναι δωρεάν.
Η Μονή Αρκαδίου ιδρύεται γύρω στον 11ο μΧ αιώνα από έναν μοναχό με το όνομα Αρκάδιος. Αρχικά ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Κωνσταντίνο και την Αγία Ελένη αλλά το μικρό εκκλησάκι, στη μέση του οροπεδίου που είχε αρχικά χτιστεί με τα λίγα κελιά γύρω του αντικαταστάθηκε από ένα μεγαλοπρεπή δίκλιτο ναό το 1587. Μέχρι το έτος 1600 μ.Χ. είχε ολοκληρωθεί η κατασκευή όλου του κάστρου-μοναστηριού που βλέπουμε μέχρι σήμερα με ελάχιστες αλλαγές.
Η Μονή Αρκαδίου έγινε γνωστή στις διάφορες περιόδους της ζωής της για διαφορετικά γεγονότα κάθε φορά. Το 17ο αιώνα υπήρξε ένα πολύ γνωστό κέντρο αντιγραφής χειρογράφων, δραστηριότητα η οποία απέδιδε αρκετά έσοδα στους μοναχούς της Μονής. Αρκετά από αυτά τα χειρόγραφα διατηρούνται μέχρι σήμερα και κάποια από αυτά εκτίθενται στο σημερινό της Μουσείο.
Τον 18ο αιώνα λειτούργησε και ως εργαστήρι χρυσοκεντητικής.
Η κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους γίνεται την περίοδο που η Μονή Αρκαδίου βρίσκεται σε άνθηση. Κατά την επανάσταση του 1821 οι μοναχοί συμμετέχουν και πρωτοστατούν στα γεγονότα.
Το γεγονός που δόξασε όμως την ιστορική Μονή είναι η αντίστασή της στους Οθωμανούς κατακτητές που το 1866. Στο ξεκίνημα της Κρητικής Επανάστασης εναντίον του Οθωμανικού επεκτατισμού βρέθηκε να έχει στα τείχη της κλεισμένους 964 πολεμιστές και χωρικούς από τα γύρω χωριά, στην προσπάθειά τους να γλιτώσουν αλλά και παράλληλα να εναντιωθούν στην τυραννία, βρέθηκαν αντιμέτωποι με 15.000 στρατιώτες του Μουσταφά πασά. Από τους 325 άνδρες που βρίσκονταν μέσα στην Μονή, μόνο οι 259 είχαν όπλα. Στις 8 Νοεμβρίου οι Τούρκοι περικύκλωσαν τη Μονή και στις 9 Νοεμβρίου εισέβαλαν στο εσωτερικό της και ξεκίνησε η σφαγή των Χριστιανών. Η αντίσταση των ανθρώπων κορυφώθηκε με την ανατίναξη της πυριτιδαποθήκης, που οδήγησε στον θάνατο Έλληνες και Τούρκους. Οι Έλληνες για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων, συγκεντρώθηκαν στην παλιά οινοθήκη της Μονής, η οποία μετατράπηκε σε χώρο φύλαξης πυρομαχικών κατά την διάρκεια του πολέμου, και στις 9 Νοεμβρίου ανατινάχτηκαν. Η αυτοθυσία-αξιοπρέπεια αυτών των ανθρώπων για το νησί τους και την ελευθερία, ενέπνευσαν όλη την Ευρώπη. Κι η Ευρώπη από εκείνη την ημέρα άρχισε να δείχνει ενδιαφέρον για την Κρητική Επανάσταση. Το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου είχε 864 Έλληνες νεκρούς και περίπου 1.500 Τούρκους. Η αντίσταση των Κρητικών για τα ιδανικά τους, την ελευθερία και την αξιοπρέπεια έστρεψε τα βλέμματα των ισχυρών του κόσμου πάνω στους Κρητικούς.
Μέσα στη Μονή θα δείτε την Δυτική Πύλη, το Ηγουμενείο το οποίο πυρπολήθηκε κατά την είσοδο των Τούρκων στο Μοναστήρι το 1866. Το ιστορικό Κυπαρίσσι όπου πάνω του υπάρχουν ακόμη τα τουρκικά βόλια κατά την εισβολή των Τούρκων. Την ιστορική Τράπεζα: χώρο σίτισης των μοναχών. Στο χώρο αυτό βρήκαν καταφύγιο 37 άνθρωποι που σφαγιάστηκαν όταν ο τούρκικος στρατός κατέλαβε τη Μονή. Θα δείτε ακόμη τα κελιά, την Πυριτιδαποθήκη και τις αίθουσες Μουσείου της Μονής, με κειμήλια που έχουν διασωθεί.
Επιστολές του Βίκτωρ Ουγκώ:
«…Στο μοναστήρι του Αρκαδιού, που το ‘χτισε ο Ηράκλειος, δεκάξι χιλιάδες τούρκοι πολεμάνε εκατόν ενενήντα εφτά άντρες και τριακόσιες σαράντα τρείς γυναίκες και παιδιά. Το τούρκικο ασκέρι έχει είκοσι έξη κανόνια, και δύο οβούζια. Οι έλληνες κρατάνε μονάχα διακόσια σαράντα ντουφέκια. Δυό μερόνυχτα βαστάει ο πόλεμος. Το μοναστήρι έγινε κόσκινο από διακόσιες μπόμπες. Ένα τειχί τινάχτηκε κι΄οι τούρκοι χύνουνται μέσα. Οι έλληνες ξακολουθάνε τη μάχη. Εκατόν πενήντα ντουφέκια έχουν ανάψει, μα παλεύουν ακόμα έξη ώρες από κελλί σε κελλί, κι΄ από σκαλί σε σκαλί. Δυο χιλιάδες κουφάρια είναι στίβα στην αυλή. Η στερνή αντίσταση λυγάει. Μυρμήγκια οι τούρκοι νικητές πλημμυράνε το μοναστήρι. Δεν απομένει παρά ένα δώμα φραγμένο, όπου βρίσκεται η μπαρουταποθήκη και σ΄ αυτό το δώμα, σ΄ αυτήν την παλαίστρα, κοντά στην άγια τράπεζα, τριγυρισμένος απ΄τα γυναικόπαιδα, ένας παπάς, ο ηγούμενος Γαβριήλ, προσεύχεται. Έξω πέφτουνε στη μάχη οι πατεράδες κι΄ οι άντρες. Μα να μή σκοτωθούνε και να ζήσουνε, θάταν η πιό τρανή κακοτυχιά για τις γυναίκες και τα παιδιά, που θα συρθούνε σε δυο χαρέμια. Την πόρτα την πελεκάνε οι τούρκοι με τσεκούρια. Τώρα θα τήνε σκίσουνε και θα πέσει.. Ο γέροντας παίρνει απ΄την άγια τράπεζα ένα κερί που καίει, απλώνει τη ματιά του πάνω στις γυναίκες αυτές και σ΄αυτά τα παιδιά, γέρνει τη φλόγα του κεριού πάνω στο μπαρούτι και τους σώζει. Μια τρομερή επέμβαση, η έκρηξη, στυλώνει τους νικημένους, η αγωνία γίνεται θρίαμβος, κι΄ αυτό το ηρωικό ταπεινό μοναστήρι, που πολέμησε σαν κάστρο, πεθαίνει σαν ένα ηφαίστειο. Δεν είναι μονάχα τα Ψαρά επικά, μήτε το Μεσολόγγι τρανό.
Αυτά είναι τα γεγονότα. Τι κάνουν οι πολιτισμένες κυβερνήσεις; Τι καρτεράνε; Μουρμουρίζουν: Υπομονή, το συζητάμε. Το συζητάτε! Σύγκαιρα όμως ξεριζώνουνε τις ελιές και τις καστανιές, τινάζουνε τα λιοτρίβια, καίνε τα χωριά, καίνε τα γεννήματα, διώχνουνε ολάκερους πληθυσμούς για να πεθάνουν απ΄την πείνα και την παγωνιά στο βουνό, σφάζουνε τους άντρες, κρεμάνε τους γερόντους, κι΄ ένας τούρκος, που βλέπει ένα παιδάκι κοιτάμενο στη γή του χώνει στα ρουθούνια τη φλόγα του λύχνου για να δει αν είναι πεθαμένο ή ζωντανό. Μ΄ αυτόν τον τρόπο στο Αρκάδι πέντε πληγωμένους τους φέρανε στη ζωή για να τους σφάξουν. Υπομονή, λέτε. Σύγκαιρα όμως το τούρκικο ασκέρι μπαίνει στις Μουρνιές, όπου μονάχα γυναικόπαιδα απομείνανε, και σα βγήκε απ΄το χωριό, δε μένει σ΄ αυτό τίποτ΄ άλλο παρά σωρός ερείπια που κυλούσαν απάνω σε σωρό από κουφάρια, μικρά και μεγάλα. Κι΄ η κοινή γνώμη; Τι κάνει αυτή; Τι λέει; Τίποτε. Γύρισε απ΄τ΄αλλο το πλευρό. Τι ζητάτε; Αυτές οι καταστροφές φέρνουνε κακοτυχιά. Είναι παλιά πράματα. Αλλοίμονο! Η υπομονετική πολιτική των κυβερνήσεων έχει δυο αποτελέσματα. Απαρνιέται τη δικαιοσύνη στην Ελλάδα, απαρνιέται τη συμπόνοια στην ανθρωπότητα. Βασιλιάδες. Μια λέξη θάσωνε το λαό αυτό. Και μια λέξη της η Ευρώπη τη λέει γρήγορα. Πέστε τη. Γιατί πράμα θάσαστε καλοί, αν όχι γι΄αυτό; Μα όχι. Σωπαίνουνε και θέλουνε βουβά νάναι όλα. Απαγορεύεται να μιλάς για την Κρήτη. Αυτό είναι το πρεπούμενο. Ενάντια σ΄ενανε μικρό λαό συνωμοτούνε έξη ή εφτά μεγάλες δυνάμεις. Ποια είναι η συνωμοσία αυτή; Η συνωμοσία της σιωπής. Μα τ΄αστροπελέκι δεν είναι βουβό. Τ΄ αστροπελέκι έρχεται από ψηλά, και, στη γλώσσα της πολιτικής, τ΄ αστροπελέκι το λένε επανάσταση…»
Και στις 17 Φεβρουαρίου 1867 σε άλλη επιστολή του: «…Η επανάσταση δεν πέθανε. Της πήρανε τον κάμπο, μα κρατάει τα βουνά. Η επανάσταση ζει, βογκάει, κράζει βοήθεια. Γιατί επαναστάτησε η Κρήτη; Γιατί ο Θεός την έφτιασε ομορφότερη απ΄όλες τις χώρες του κόσμου, κι΄ οι τούρκοι πιό δύστυχη απ΄ όλες. Γιατί έχει καρπούς και γεννήματα και δεν έχει εμπόριο. Έχει πολιτείες χωρίς δρόμους, χωριά δίχως στράτες, λιμάνια χωρίς ταρσανάδες, ποτάμια δίχως γεφύρια, παιδιά δίχως σκολειά, έχει δικαιώματα χωρίς νόμους, έχει ήλιο και δε φωτίζεται, μέσα στης τουρκιάς το πηχτό σκοτάδι.Επαναστάτησε γιατί η Κρήτη είναι Ελλάδα κι΄ όχι Τουρκιά, γιατί στην Ελλάδα ο ξένος είναι μισητός, γιατί ο τύραννος άν είναι της ίδιας ράτσας είναι βδελυρός, αλλοιώς είναι φριχτός. Γιατί είναι αδύνατο να σταθεί στην πατρίδα του Ετέαρχου και του Μίνωα ένας αφέντης βαρβαρόφωνος. Γιατί και σύ Γαλλία θα επαναστατούσες.»
Είναι τόσο φιλελληνικός ο λόγος του Ουγκώ και τόσο υποστηρικτικός για τους αγώνες των Κρητών, που αντί επιλόγου θα παραθέσω τους στίχους που του αφιέρωσε ο Παλαμάς, το 1902, στα 100 χρόνια από τη γέννηση του: «σ’ εσένα ο ύμνος, που έσπειρες και λόγοι ξαναβλάστησαν η Ωδή, το Δράμα, η Σάτιρα κ’ η επική Καλλιόπη. Από βοριά προφητικού και αντάρτικου το φύσημα / τρέμουν ακόμα ολόγιομοι της Φαντασίας οι τόποι. Μα πρώτα απ’ όλα ευλογητός και παινεμένος που έκραξες – Ω Μισολόγγι! Μπότσαρη! Κανάρη! Κρήτη! Ελλάδα!…»
Πληροφορίες από την ιστοσελίδα της Μονής https://www.arkadimonastery.gr/arhiki.html
