Έθιμα και Δρώμενα στα Θεοφάνεια

Αυτές τις άγιες μέρες των γιορτών κάτι κατάμαυρα λιπόσαρκα, τριχωτά και δύσμορφα όντα που έχουν ξεπηδήσει από τα έγκατα της γης επιχειρούν κάθε νύχτα να μπουν στα σπίτια μας για να μαγαρίσουν τα φαγητά και το νερό. Όλο το χρόνο βρίσκονται στα τάρταρα ροκανίζοντας το στύλο της γης και τις μέρες του Δωδεκαημέρου, που αρχίζει τα Χριστούγεννα και τελειώνει τα Φώτα, ανεβαίνουν στη γη κι αλίμονο σε όποιον τα συναντήσει το βράδυ…

• Νομός Θεσσαλονίκης  Πρόχωμα  Κουφάλια

Κάθε χρόνο, την παραμονή των φώτων, ο οικισμός Πρόχωμα του δήμου Κουφαλίων , γιορτάζει μία διαφορετική ημέρα . Στις 5 Ιανουαρίου, τιμούν τους ηλικιωμένους και αφιερώνουν την ημέρα στην αναγνώριση της προσφοράς των παλαιοτέρων γενεών.Μαγειρεύονται και προσφέρονται τοπικά πιάτα στους γέροντες του χωριού, ενώ ακολουθεί και γλέντι με παραδοσιακή μουσική.

• Νομός Χαλκιδικής

Στο Παλαιόκαστρο τηρείται το έθιμο των φωταράδων. Ο «βασιλιάς» φορώντας το ταλαγάνι και φορτωμένος με κουδούνια ανοίγει το χορό ενώ ακολουθούν οι φωταράδες κρατώντας ξύλινα σπαθιά για να ξυλοφορτώσουν εκείνους που θα επιδιώξουν να πάρουν το λουκάνικο που στήνεται στη μέση του χωριού.

Στον Άγιο Πρόδρομο πρωταγωνιστές των Θεοφανείων είναι οι φούταροι. Την παραμονή των Φώτων νεαροί άντρες λένε τα κάλαντα μαζεύοντας κρέας, λουκάνικα και χρήματα και την ημέρα του Αϊ Γιαννιού χορεύουν στην πλατεία του χωριού.  Η καμήλα που στολίζεται μετά τον αγιασμό των υδάτων είναι ένα έθιμο της Γαλάτιστας Χαλκιδικής. Συνήθως έξι άντρες μπαίνουν κάτω από το ομοίωμα μιας καμήλας βαδίζοντας ρυθμικά ή χορεύοντας, κουνώντας κουδούνια και τραγουδώντας.

• Νάουσα. Ιδιαίτερα εντυπωσιακός ο αγιασμός των αλόγων που  τελείται κάθε χρόνο τα Θεοφάνεια, στο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου που βρίσκεται 3 χλμ. έξω από τη Νάουσα
• Νομός Πέλλας  Άρνισσα

Τα Φώτα στην Άρνισσα, οι καλικάντζαροι δεν επιτρέπουν τους ερωτευμένους να χαρούν τον έρωτα τους αλλά, είτε τους παρενοχλούν  είτε τους προτείνουν άλλο ταίρι.Το γλέντι όμως στους πρόποδες του Καιμακτσαλάν ,δίπλα στη λίμνη Βεγορίτιδα συνεχίζεται με πολύ φαγητό, κρασί και υπό τους ήχους των χάλκινων οργάνων της περιοχής.

• Νομός Σερρών

Το έθιμο της Μπάμπως ή Βρεξούδια

Κάθε χρόνο , στις 8 Ιανουαρίου  στις περιοχές Πέτρα, Μονοκκλησιά, Α. Καμήλα και Χοροπό του νομού γιορτάζουν το έθιμο της « Μπάμπως « ή «Βρεξουδιά» κυρίαρχο ρόλο εδώ παίζουν οι γυναίκες ενώ οι άνδρες μένουν στα σπίτια τους .

• Νομός Σερρών  Αγγίστα

Η Αγγίστα  αναβιώνει ένα πανάρχαιο έθιμο « θυσία για τον άγιο του χωριού».Ανήμερα λοιπόν της γιορτής του Αι- Γιάννη σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο, κοντά στην εκκλησία σφάζουν το μοσχάρι, το κρέας του οποίου βράζουν όλη τη νύχτα σε μεγάλα καζάνια. Την επομένη, μετά την θεία λειτουργία και αφού ο ιερέας ευλογήσει τους πιστούς, άπαντες, κατευθύνονται στην αίθουσα για να γευτούν το μοσχαρίσιο κρέας που προσφέρεται μαγειρεμένο μαζί με πλιγούρι.

• Νομός Δράμας

Στα χωριά Βώλακας, Καλή Βρύση, Μοναστηράκι, Ξηροπόταμος, Πετρούσα και Πύργοι γίνονται τις μέρες αυτές από τις 5 μέχρι τις 8 Ιανουαρίου, το επίκεντρο θεαματικών παραδοσιακών γιορτασμών με έντονο διονυσιακό χαρακτήρα. Πρωταγωνιστές του δρώμενου οι Αράπηδες (καρναβάλια) τα πρόσωπα τους είναι πασαλειμμένα με καρβουνόσκονη ή σκεπασμένα με μαύρο πανί και είναι ντυμένοι με με μαύρες μακριές κάπες και ψηλές κουκούλες στο κεφάλι με δέρμα κατσίκας, που σκέπαζαν το πρόσωπο, με ανοιγμένες τρύπες για τα μάτια και το στόμα . Στη μέση φορούν βαριά κουδούνια   Συμπρωταγωνιστές τους οι Τσολιάδες με την εθνική φορεσιά και τα κορίτσια  ή Γκιλίγκες, όπως λέγονται, με τοπική φορεσιά . Όλοι μαζί με λύρες και νταιρέδες γυρίζουν τα σπίτια του χωριού δίνοντας και παίρνοντας ευχές.

Το απόγευμα ακολουθεί κοινοτικός χορός στην πλατεία του χωριού, μιμητικό όργωμα και εικονική σπορά που φανερώνουν τον σκοπό του δρώμενου.

-Στο Βώλακα στις 8 Ιανουαρίου γίνεται η αναπαράσταση τοπικού γάμου. Την ίδια μέρα βγαίνουν και οι « αρκούδες», άντρες ντυμένοι με ολόκληρες προβιές  Ας σημειωθεί ότι η μέρα αυτή στον Βώλακα είναι αφιερωμένη στη «μαμή», την οποία επισκέπτονται οι μητέρες με διάφορα δώρα.

-Στην Πετρούσσα, 7 και 8 Ιανουαρίου αναβιώνει το έθιμο της «μπάμπως» ή αλλιώς «μπάμπιντεν», με  πομπική περιφορά με λύρες και νταχαρέδες μιας καμήλας, εικονικής σήμερα πραγματική παλαιότερα. Τη δεύτερη μέρα γίνεται και εδώ αναπαράσταση γάμου. Κυρίαρχο σύμβολο της γιορτής στην Πετρούσσα είναι η «καμήλα», ένα ζώο το οποίο αντέχει στην πείνα και στην δίψα.  Εδώ συμβολίζει τις στερήσεις και τις δυσκολίες της ζωής αλλά και το πείσμα και την αισιοδοξία για ένα καλύτερο αύριο.. Στις 8 Ιανουαρίου στις 14:00 το μεσημέρι αρχίζει η κυρίως γιορτή. Η πομπή καταλήγει στο δημοτικό σχολείο όπου στήνεται παραδοσιακό γλέντι, με θέα το Φαλακρό όρος. Στους επισκέπτες και τους κατοίκους προσφέρεται γίδα βραστή, δραμινό  κρασί και τσίπουρο

Στην Καλή Βρύση της Δράμας τα μπαμπούγερα είναι μία από τις πιο ενδιαφέρουσες εθιμικές παραδόσεις και αποτελούν παραλλαγή των μεταμφιέσεων του Δωδεκαημέρου, με το όνομα ροκατζάρια

• Νομός Καβάλας  Δ. Παγγαίο Νικησιανή

Έθιμο αράπηδων την ημέρα του Αγίου Ιωάννη, τα παιδιά του χωριού φορούν προβιές και βαριά  κουδούνια και ξεχύνονται στους δρόμους του χωριού.  Ο θόρυβος ξεσηκώνει όλο το χωριό και έτσι διώχνουν το κακό.

• Νομός Καστοριάς

Στην  Καστοριά έχουμε τα Ραγκουτσάρια, μεταμφιέζονται και φορούν απαραιτήτως μάσκες. Οι μασκαράδες ζητιανεύουν από τον κόσμο την ανταμοιβή τους που διώχνουν τα κακά πνεύματα. Το κέφι και σαματάς κυριαρχεί παντού ενώ η πόλη αντηχεί από τα όργανα και τις παραδοσιακές μελωδίες, η γιορτή κορυφώνεται την Τρίτη ημέρα  οπότε και βραβεύεται η καλύτερη μεταμφίεση στην παλιά μεσαιωνική πλατεία Ντολτσό.

• Image Bank: pixabay.