Bastien Deschamps. Θέτοντας ερωτήματα με φωτογραφίες

«Μην εμπιστεύεστε τα μάτια σας.  Ο καλλιτέχνης βλέπει περισσότερα».  Δεν θυμάμαι που το είχα διαβάσει αυτό ή αν το είχα διαβάσει γραμμένο ακριβώς έτσι. Πάντως είναι αλήθεια ότι ο καλλιτέχνης βλέπει περισσότερα και τα δείχνει μέσα από το έργο του. Τα δείχνει μάλλον πρώτα στον εαυτό του.

«Ο Bastien Deschamps είναι ένας περιπλανώμενος φωτογράφος που γεννήθηκε στο Παρίσι το 1990. Αφού εργάστηκε ως μηχανικός ήχου, σχεδιαστής φωτισμού και διευθυντής χώρου, αποφάσισε το 2015 να ξεκινήσει μια περιπλάνηση και να αφιερωθεί στη φωτογραφία με πλήρη απασχόληση. Ταξίδεψε κυρίως στη Ρωσία (πέρασε δύο χειμώνες στη Σιβηρία, γύρω από τη λίμνη Βαϊκάλη και Γιακουτία), την Κίνα, την Ιαπωνία, την Ινδία, τη Μέση Ανατολή και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 2019 αποφοίτησε από το πρόγραμμα Ντοκιμαντέρ πρακτικής και οπτικής δημοσιογραφίας στο Διεθνές Κέντρο Φωτογραφίας (ICP)».

 

Έτσι συστήνεται ο Bastien  όταν κάποιος επισκέπτεται την ιστοσελίδα του: http://bastiendeschamps.com/

 

Ο Bastien Deschamps, είναι ένας Γάλλος φωτογράφος, από εκείνους που συνήθως βλέπουμε σε ταινίες περιπέτειας στο σινεμά. Γυρίζει τον κόσμο μόνος του, φωτογραφίζοντας ανθρώπους, σε περιοχές που οι περισσότεροι από εμάς, έχουμε δει μόνον σε ντοκιμαντέρ. Αυτή την στιγμή, έχει τρία φωτογραφικά project σε εξέλιξη.  Με αφορμή το ένα από αυτά, τον συνάντησα στην Θεσσαλονίκη.

 

 

«Ο ποταμός Έβρος είναι το πρώτο κεφάλαιο του Where the Border Runs: Tales from the River Sides, ένα έργο διάρκειας τριών ετών διαρθρωμένο σε πέντε κεφάλαια ακολουθώντας διάφορα συνοριακά ποτάμια στον κόσμο

Ο ποταμός Έβρος μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας

Οι τρεις ποταμοί Amur / Argun / Ussuri, μεταξύ Ρωσίας και Κίνας

Ο ποταμός Ιορδάνης, μεταξύ Ισραήλ, Ιορδανίας και Συρίας

Το Rio Grande, μεταξύ Μεξικού και Ηνωμένων Πολιτειών

Ο Δούναβης, με τα πολλαπλά του σύνορα μέσω 10 ευρωπαϊκών χωρών» αναφέρει ο Bastien στην ιστοσελίδα www.kickstarter.com όπου βρίσκεται σε εξέλιξη η χρηματοδότηση του project  του από τον κόσμο.

 

 

«Ήθελα να αφοσιωθώ στην φωτογραφία και ήθελα να ταξιδέψω.  Στην αρχή, τα δύο πρώτα χρόνια, έκανα ταξιδιωτική φωτογραφία. Ξαφνικά αποφάσισα, ότι δεν είναι νόημα για μένα η ταξιδιωτική φωτογραφία και  άρχισα να το σκέφτομαι πιο σοβαρά» λέει ο Bastien και συνεχίζει: «Να σκέφτομαι πιο σοβαρά αυτό που έκανα. Να κάνω κάποια διαφορετικά πράγματα. Έτσι άρχισα να κάνω κάποια πιο προσωπικά projects, που έχουν να κάνουν με μένα και με το πως βλέπω τον κόσμο. Μια προσωπική αναζήτηση, και ένα είδος ντοκιμαντέρ. Ξεκίνησα  το project, με τη ιδέα να νιώσω. Να δώσω μια οπτική προσωπική, όσον αφορά τι τί γίνεται σε διάφορα παραποτάμια σύνορα στον κόσμο.  Γιατί παραποτάμια σύνορα;  Γιατί με ενδιαφέρει τι γίνεται σε τέτοιου είδους σύνορα, οπού διαφορετικοί πληθυσμοί, συναντιούνται και τί γίνεται με την συνάντηση αυτή. Με την πολιτισμική ταυτότητα τους, με τις εντάσεις κλπ. Το πρώτο κομμάτι του project ξεκίνησε και συνεχίζεται. Έχω ήδη ζήσει τρείς μήνες στην περιοχή του Έβρου και προγραμματίζω να μείνω ακόμη τέσσερις ή πέντε μήνες στο σύνολο».

Ο Bastien  έμεινε αρχικά στην Τουρκική πλευρά του Έβρου, στην Αδριανούπολη. Εκεί οι μετανάστες που συνάντησε στην πόλη,  τον έκαναν να αλλάξει λίγο την οπτική του για αυτό το πρώτο σκέλος του project του. «Είδα πολλά κοινά πράγματα ανάμεσα στους δύο πληθυσμούς, όμως αυτό που μου έκανε μεγαλύτερη εντύπωση, ήταν οι εντάσεις ανάμεσα τους» λέει και συνεχίζει: «Κατά την δική μου άποψη, όταν μιλάμε για την κουλτούρα των δύο πληθυσμών, βλέπω αρκετές ομοιότητες, όμως σε κάποιες περιπτώσεις, διαπίστωσα, ότι δεν μπορούν να βαδίσουν πλάι πλάι καθόλου. Είναι μια περιοχή με εντάσεις. Η αρχική μου προσέγγιση, είχε να κάνει κυρίως με την κουλτούρα, τον πολιτισμό, την μίξη τους και τις πολιτισμικές ανταλλαγές ανάμεσα στους δύο πληθυσμούς. Αλλά όταν ήρθα στην περιοχή και είδα τι συμβαίνει, άλλαξα γνώμη.  Όταν είδα τους μετανάστες που υπάρχουν στην Ανδριανούπολή και το τί συμβαίνει, αποφάσισα να επικεντρωθώ στην κατάσταση αυτή. Σε αυτούς τους ανθρώπους και το πως ζούνε. Όπως είναι η πολιτική κατάσταση και έτσι όπως εξελίσσεται, είναι πιόνια σε μια παρτίδα σκάκι. Πηγαίνουν μπρος και πίσω συνέχεια. Έτσι αποφάσισα να περάσω λίγο καιρό με τους ανθρώπους αυτούς.  Να τους γνωρίσω.  Να δω ποιοι είναι και γιατί το κάνουν αυτό. Ποια είναι τα κίνητρα τους και πιο είναι το backround  τους. Θέλω να δω ποιοι είναι ως άνθρωποι.  Όχι ως μετανάστες ή πρόσφυγες. Πως είναι ως άνθρωποι. Να τους γνωρίσω  ως ανθρώπους όπως εγώ κι εσύ. Να μάθω και να νιώσω ποιες είναι οι προσδοκίες τους και ποια είναι η πραγματικότητα που ζουν».

 

Η Αδριανούπολη, ένα Limbo ανθρώπων

Ο Bastien μεγάλωσε σε μια μικρή επαρχιακή πόλη της Γαλλίας και στην συνέχεια μετακόμισε στο Παρίσι. Ρωτώντας τον αν βλέπει κοινά στοιχεία στον ίδιο και στους ανθρώπους που συνάντησε στην Ανδριανούπολή και που ετοιμάζονται να περάσουν το ποτάμι, είπε: «Θα έλεγα ότι  είναι δύσκολο να πεις. Θα έλεγα ότι έχουμε κάποιες διαφορές, κυρίως γιατί προερχόμαστε από διαφορετικές χώρες, με διαφορετικό επίπεδο μόρφωσης κυρίως. Οι περισσότεροι άνθρωποι που γνώρισα, είναι κυρίως οικονομικοί μετανάστες, παρά πρόσφυγες. Έρχονται στην Ευρώπη, ελπίζοντας σε μια καλύτερη ζωή, όμως αυτό είναι κάτι σαν δική τους φαντασίωση κατά κάποιον τρόπο.  Οι προσδοκίες τους, είναι μακριά από την πραγματικότητα.  Και δεν μιλάω για το δύσκολο ταξίδι τους και τους κινδύνους που διατρέχουν.  Εννοώ όσον αφορά το τι θα βρουν στην Ευρώπη.  Έχουμε διαφορετικές προσδοκίες.   Θα έλεγα ότι είναι παγιδευμένοι.  Βρίσκονται σε ένα αδιέξοδο. Σε ένα limbo. Για μένα, η Αδριανούπολη και τα ξενοδοχεία που μένουν, είναι ένα είδος limbo. Προσπαθούν να περάσουν, τους κάνουν επαναπροωθήσεις, χάνουν τον χρόνο και τα χρήματα τους και μένουν κολλημένοι εκεί. Δεν μπορούν να γυρίσουν πίσω, γιατί είτε δεν έχουν αρκετά χρήματα για να το κάνουν, είτε γιατί δεν μπορούν να επιστρέψουν στην οικογένεια τους λέγοντας ότι δεν τα κατάφεραν. Κι έτσι μένουν κολλημένοι. Από την άλλη, βλέπουν ότι κάποιοι έστω και μετά από δέκα προσπάθειες τα καταφέρνουν, κι έτσι συνεχίζουν να ελπίζουν και να προσπαθούν».

Η Ευρώπη, εφόσον οι ροές περιορίζονται στην Ελλάδα και τα Δυτικά Βαλκάνια, δεν δείχνουν να ενδιαφέρονται πλέον για το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα. Η Ελλάδα, η Βόρεια Μακεδονία, η Αλβανία, η Σερβία, η Βοσνία, η Κροατία, αποτελούν τους κυματοθραύστες των ροών αυτών, ώστε η Βόρεια Ευρώπη να είναι ήσυχη, ότι δεν θα ζήσει τις στιγμές του 2015. Ειδικά μετά την αποτυχία της Τουρκίας να εργαλειοποιήσει τους ανθρώπους αυτούς τον Μάρτιο του 2020. Ο ίδιος ο Bastien, απαντώντας αν η Ευρώπη ενδιαφέρεται για τις ιστορίες που αποτυπώνει με την φωτογραφική του μηχανή, είπε: «Δεν ξέρω αν στην Ευρώπη γενικά ενδιαφέρονται για την ιστορία αυτών των ανθρώπων, αλλά εγώ θέλω να τους την δείξω. Πιστεύω γενικά, ότι στο πλαίσιο της τέχνης, ή της φωτογραφίας, είναι εφικτό, να μιλήσεις μέσω μιας μικρής ιστορίας, για ένα μεγαλύτερο θέμα. Γιατί έτσι μπορείς να τα συνδέσεις, προκειμένου να αποκτήσει ο κόσμος  εν συναίσθηση,  να συσχετιστεί με το γεγονός και μετά να ξεκινήσει η συζήτηση για ένα μεγαλύτερο ζήτημα. Αυτό το μεγαλύτερο ζήτημα,  είναι πολιτικό. Εμένα η πρόθεση μου, είναι απλώς να ξεκινήσω τη συζήτηση».

 

Ποταμός Έβρος.  Ο μεγάλος τοίχος

«Η αλήθεια είναι ότι στην Ευρώπη δεν υπάρχουν σύνορα» λέει ο Bastien και συνεχίζει: «Ταξιδεύεις δίχως να καταλαβαίνεις ότι περνάς σύνορα και υπήρχε πάντα η κουλτούρα της μη ύπαρξης συνόρων, όπως για παράδειγμα οι «γιατροί χωρίς σύνορα» κλπ. Υπάρχουν αυτές οι ιδέες της κατάργησης των συνόρων, επειδή είμαστε στην Ευρώπη και ουσιαστικά δεν υπάρχουν σύνορα. Στην αρχή θα έλεγα ότι και εγώ αντιμετώπιζα το θέμα των συνόρων με μια αφελή προσέγγιση. Ότι δηλαδή τα σύνορα δεν χρειάζονται. Δεν πιστεύω όμως το ίδιο ακόμα.  Πιστεύω, ότι τα σύνορα είναι απαραίτητα, σε πολλούς τομείς. Το πρόβλημα, είναι όταν τα σύνορα, γίνονται τοίχοι. Τα σύνορα, είναι τόπος ανταλλαγής. Τα σύνορα ορίζουν κάτι. Ορίζουν μια χώρα, μια περιοχή, ένα αντικείμενο, έναν άνθρωπο.  Πάρτε το σαν μια μεταφορά.  Το δέρμα σου, είναι ένα σύνορο. Χωρίς το δέρμα σου δεν μπορείς να οριστείς. Όμως αυτό το σύνορο, είναι ένας τόπος ανταλλαγής. Το πρόβλημα είναι όταν το σύνορο γίνεται τοίχος.  Ένας τοίχος που είναι κλειστός από την μια πλευρά στην άλλη. Όταν υπάρχουν πολλοί νόμοι που απαγορεύουν το πέρασμα, ίσως και μόνον σε μια ομάδα ανθρώπων. Τότε δεν είναι συνολικά σύνορα, αλλά σύνορα μόνον για αυτούς. Τα σύνορα, είναι πολυπολιτισμικά με μικτή ταυτότητα.  Αλλά για να υπάρχει μικτή ταυτότητα, θα πρέπει να υπάρχουν ταυτότητες αρχικά. Στις δύο πλευρές των συνόρων. Αυτό που είδα εγώ στον Έβρο αυτή την στιγμή, δεν μπορεί να ορίσει το σύνορο αυτό ως τόπο ανταλλαγής πολιτισμού.  Με τόση ένταση που είδα στην περιοχή, πολιτικά και ιδεολογικά. Κάτι που δεν βλέπεις εδώ στην Θεσσαλονίκη.  Ελπίζω στο μέλλον αυτό να αλλάξει. Τα σύνορα στον Έβρο είναι κλειστά. Δεν θα έλεγα ότι είναι κλειστά μόνον λόγω της πανδημίας. Αυτό είναι μια δικαιολογία.  Ο Έβρος είναι ένας μεγάλος τοίχος».

 

 

 

Τα μαθήματα του δρόμου

Ο Bastien ξεκίνησε το ταξίδι του το 2015 και από τότε, έχει βρεθεί σε αρκετές περιοχές που δεν θα μπορούσαμε να τις θεωρήσουμε απόλυτα ασφαλείς.  Παρόλα αυτά, δεν ένιωσε ποτέ φόβο.  Πήρε όμως χρήσιμα μαθήματα, που θα θυμάται για πάντα. «Φόβο σε γενικές γραμμές δεν ένιωσα στην διάρκεια του ταξιδιού μου» λέει και συνεχίζει:  «Εντάξει κάποιες φορές θα σε κλέψουν.  Μια φορά στο Βλαδιβοστόκ, με χτυπήσανε τρείς άγνωστοι άντρες.  Ήταν η ημέρα των γενεθλίων μου και είχα πιεί λιγάκι.  Με χτυπήσανε και με αφήσανε έξω στο χιόνι αναίσθητο, δίχως το μπουφάν μου στους -20.  Και ήμουν πολύ τυχερός, γιατί περνούσε κάποιος και με βοήθησε.  Κάλεσε την αστυνομία, γιατί ξέρεις, να έχεις πιεί αλκοόλ και να είσαι έξω στο χιόνι στους -20 χωρίς μπουφάν, δεν είναι και το καλύτερο δυνατό. Δεν ξέρω πόσην ώρα ήμουν πεσμένος στο χιόνι, γιατί δεν είχα τις αισθήσεις μου 100% αλλά με βρήκε εκείνος ο τύπος και με βοήθησε.  Μου αρέσει πολύ η Ρωσία και θα ξαναγυρίσω εκεί κάποια στιγμή για να συνεχίσω το Project που κάνω. Πήγα και στην Κίνα κάποιες φορές, όχι όμως για το project μου με τους ανθρώπους των συνόρων. Ήταν στα Νότια της Κίνας, πήγα κάποιες φορές όταν έκανα Κουν Φου για κάποια κάμπ που διοργανώναμε εκεί. Όμως έμαθα τελικά, ότι το Κούν Φου δεν λειτουργεί όταν είσαι μεθυσμένος (γέλια). Βέβαια από εκείνο το περιστατικό, έμαθα με τον σκληρό τρόπο, κάτι που είναι τρόπος ζωής στην Ρωσία. H μοιρολατρία.  Δηλαδή ότι και να σου τύχει, οκ έγινε.  Συνέχισε με την ζωή σου.  Δεν τρέχει τίποτε.  Ότι έγινε έγινε. Ξέρεις αυτό δεν το καταλάβαινα προηγουμένως.  Το κατάλαβα όμως με τον σκληρό τρόπο, μετά από εκείνο το περιστατικό. Ελπίζω να μην μου ξανατύχει, γιατί κατάλαβα τι εννοούν οι Ρώσοι με τον τρόπο ζωής τους.  Δεν θέλω να το ξαναμάθω (γέλια). Φυσικά αυτό μπορεί να συμβεί στον καθένα, οπουδήποτε.  Πριν από κάποιους μήνες μου έτυχε στο Παρίσι.  Μου έκλεψαν το τηλέφωνο. Όμως όταν ταξιδεύω, δεν νιώθω ότι κινδυνεύω. Δεν είμαι αφελής φυσικά για να κάνω ριψοκίνδυνα πράγματα, όμως ούτε φοβάμαι συνέχεια.  Εμπιστεύομαι ανθρώπους. Στα ξενοδοχεία των προσφύγων στην Αδριανούπολη δεν ένιωσα κίνδυνο.  Ένιωσα άσχημα, βλέποντας ανθρώπους να ζουν κάτω από τέτοιες συνθήκες, όμως όχι κίνδυνο. Φυσικά προσέχεις τι γίνεται στον χώρο γύρω σου, όμως δεν ένιωσα κίνδυνο. Κάποιες φορές αγχώθηκα, όταν πλησιάζαμε στα σύνορα και μας σταμάτησε ο Τουρκικός στρατός, όμως δεν ένιωσα φόβο, αλλά άγχος.  Και από την Ελληνική πλευρά αγχώθηκα όταν με σταμάτησαν για έλεγχο, όμως όχι φόβο.  Σε γενικές γραμμές προσέχω να μην κάνω παράνομα πράγματα.  Να μην φωτογραφίζω τον στρατό ή την αστυνομία. Εξάλλου εμένα με ενδιαφέρουν τα πορτρέτα και αυτά τα φωτογράφιζα στα ξενοδοχεία που έμεναν οι μετανάστες στην Αδριανούπολη.  Στην ελληνική πλευρά, προσπάθησα να βρω κυρίως ίχνη αυτών που περνούνε για να αναπαραστήσω ένα μέρος του ταξιδιού τους».

 

 

Φωτογραφίες που θέτουν ερωτήματα

Ο Bastien, φωτογραφίζει μόνον ασπρόμαυρα. «Στο γιατί ασπρόμαυρο, η απάντηση είναι απλή για μένα» λέει και συνεχίζει: «Επειδή έτσι το φαντάζομαι. Μου αρέσουν οι φωτογραφίες που θέτουν περισσότερα ερωτήματα, από το να δίνουν απαντήσεις. Έτσι σκέφτομαι.  Η ασπρόμαυρη εικόνα, θέτει περισσότερες ερωτήσεις και αντιλαμβάνεται καλύτερα την πραγματικότητα».

Ο Bastien χρησιμοποιεί την Leica Monochrome.  Για αρκετούς ανθρώπους στον κόσμο της φωτογραφίας, η Leica αποτελεί φετίχ.  Όχι όμως για τον ίδιο. «Όσον αφορά την Leica, δεν με ενδιαφέρει ιδιαίτερα, αλλά μου αρέσει το πως δουλεύει.  Το πως φωτογραφίζει σε ευθεία. Έχει βασικές λειτουργίες και είναι το καλύτερο για μένα. Όταν βγάζω φωτογραφίες, δεν σκέφτομαι τόσο το τεχνικό κομμάτι. Είναι μια εύκολη κάμερα για να την χειριστείς και φυσικά η ποιότητα της εικόνας είναι πολύ καλή. Χρησιμοποιώ την Monochrome, και είναι λογικό αφού φωτογραφίζω ασπρόμαυρα, όμως δεν σημαίνει κάτι για μένα.  Είναι απλώς ένα κομμάτι του εξοπλισμού μου» συμπληρώνει.