Μετά από 15 διαστημικές αποστολές ονειρεύεται να «συστήσει» το σύμπαν στις παιδικές ψυχές!

Το μεγαλείο ενός ανθρώπου δε φαίνεται μόνο από τα επαγγελματικά του κατορθώματα, αλλά κι από τη συμπεριφορά του στην καθημερινότητα, στο διπλανό του, στο συνάνθρωπό του. Κι ο Θανάσης Οικονόμου ξεχωρίζει όχι μόνο ως ο μοναδικός Έλληνας (δύσκολο επίτευγμα και για πυρηνικούς φυσικούς, αστροφυσικούς κάθε εθνικότητας), ο οποίος από το 1967 και μέχρι σήμερα έχει βοηθήσει σε παραπάνω από 15 διαστημικές αποστολές (!) της ΝΑΣΑ κι άλλων χωρών, αλλά και διότι είναι ένας άνθρωπος της διπλανής πόρτας με τη σοφία, την ταπεινότητα και τη γνώση που σπανίζουν στην εποχή μας.

Φωτογραφίες: Δώρα Τοπαλίδου (www.brightside.gr)

Το ραντεβού μας δόθηκε στο Αστεροσκοπείο της Θεσσαλονίκης, στις εγκαταστάσεις του ΑΠΘ, χάρη και στη βοήθεια του συναδέλφου του, Γιάννη Σειραδάκη. Ο 79χρονος αστροφυσικός δέχτηκε με χαρά να μας μιλήσει για τα πολύ δύσκολα παιδικά του χρόνια (από το «αριστεροχώρι» Ζιάκα των Γρεβενών και την πορεία του στις Αλβανία, Γιουγκοσλαβία, Τσεχλοσοβακία μέχρι να καταλήξει στις ΗΠΑ, στο Σικάγο και στη ΝΑΣΑ!) και για τα σπουδαία επιτεύγματά του, σε συνδυασμό με την πίστη και τη θέλησή του για συμμετοχή (με την τρομερή ομάδα του στο Σικάγο) σε ακόμη περισσότερες διαστημικές αποστολές.

Μπορεί η χώρα μας να φημίζεται (κατά γενική ομολογία) για τον ήλιο της, τα πανέμορφα νησιά της, τις πεντακάθαρες θάλασσές της, τη μοναδική της γαστρονομία και την αύρα – μεράκι – φιλοξενία των ανθρώπων της, όμως και το παράδειγμα του Θανάση Οικονόμου αποτελεί φάρο ελπίδας για τα φωτισμένα μυαλά των νέων μας, που βρίσκουν μόνο εμπόδια στη σημερινή Ελλάδα και «δανείζουν» τα όνειρά τους και τις γνώσεις τους σε άλλες χώρες της υφηλίου.

 

 

 

Ο επιφανής Έλληνας αστροφυσικός – senior scientist του Εργαστηρίου Αστροφυσικής και Διαστημικής Έρευνας του Πανεπιστημίου του Σικάγο συνεργάζεται κοντά στα 50 χρόνια με την ΝΑΣΑ. Κι αυτό το ρεκόρ μπορεί να είναι και παγκόσμιο! Ομως μέχρι να φθάσει σε τέτοιου επιπέδου συνεργασίες και σε οικουμενική αναγνώριση για το επιστημονικό του έργο, χρειάστηκε να περάσει πολύ δύσκολα χρόνια… Η εξιστόρηση της παιδικής του ζωής έχει πολύ ενδιαφέρον για όλους μας…

«Εχω την εικόνα στο μυαλό μου ως παιδάκι να βρίσκομαι έξω στην ύπαιθρο και το βράδυ να χαζεύω, να ονειρεύομαι παρέα με τον ουρανό και τα αστέρια. Τότε δεν υπήρχε φωτορύπανση κι ο ουρανός ήταν καταπληκτικός, γεμάτος αστέρια. Σε μια τοποθεσία 900 μέτρων του χωριού μου (Ζιάκας) και περίπου 1.450 μέτρα του βουνού, του Όρλιακα Γρεβενών. Ολο αυτό αποτελούσε μια όαση για εμένα και φυσικά δεν πίστευα ότι βλέποντας τα αστέρια παρέα με τον πατέρα μου και λύνοντας μαθηματικές ασκήσεις, θα φθάσω μετά από 50 ή 60 χρόνια να πάρω μέρος σε διαστημικές αποστολές και να παρακολουθούμε με ειδικά μηχανήματα τελευταίας τεχνολογίας, πλανήτες, κομήτες, αστέρες…», εξηγεί ο κ. Οικονόμου στο Humanstories.gr και προσθέτει:

«Γεννήθηκα σε ένα αριστερό κεφαλοχώρι των Γρεβενών, στο Ζιάκα, αλλά αυτό συνέβη σε μια δύσκολη περίοδο για την Ελλάδα. Με κατοχή, με εμφύλιο, σχολεία δεν υπήρχαν, η ταλαιπωρία κι η φτώεια κυριαρχούσαν… Ο πατέρας μου με τις λίγες γνώσεις που είχε αφού πήγε μέχρι 4η δημοτικού, μου μάθαινε λίγα μαθηματικά στο κρεββάτι όταν ξάπλωνα. Μου έβαζε ασκήσεις κι η γνώση αυτή, αν και μικρή, με βοήθησε πολύ στην εξέλιξη της ζωής μου».

Στα μέσα του εμφυλίου μαζί με άλλα παιδιά του χωριού έφυγαν από την Ελλάδα με τα πόδια, πέρασαν τα Αλβανικά σύνορα, έφτασαν στη Γιουγκοσλαβία και μετά στην Τσεχοσλοβακία. Ομως η αγάπη του για τους αριθμούς, τα μαθηματικά, τη φυσική φάνηκε από την αρχή στους δασκάλους του εκεί, οι οποίοι τον προέτρεψαν να σπουδάσει Πυρηνική Φυσική στην Πράγα. Και σιγά, σιγά οι δυσκολίες της ζωής μετατράπηκαν σε όνειρα κι ευκαιρίες που ούτε φανταζόταν όταν ζούσε (ως παιδί ή έφηβος) μακριά από την οικογένειά του, σε μια ξένη χώρα (Τσεχοσλοβακία) χωρίς καν να γνωρίζει τη γλώσσα!

«Τον πρώτο χρόνο δεν πήγα σχολείο, μετά με πήραν σε Τσέχικο σχολείο κι ενώ έπρεπε να με βάλουν στην πρώτη δημοτικού με τοποθέτησαν στην Δ΄ δημοτικού. Κι όλα αυτά χωρίς να καταλαβαίνω τη γλώσσα τους… Ομως τα μαθηματικά είναι τα ίδια σε όλες τις γλώσσες κι οι γνώσεις σε αυτόν τον τομέα και στη φυσική, έκαναν εντύπωση σε έναν δάσκαλο που με προέτρεψε να ακολουθήσω τον κλάδο του Πυρηνικού Φυσικού. Τότε, μετά τον πόλεμο, αρκετοί ήθελαν να ακολουθήσουν αυτήν τη νέα ειδικότητα κι έτσι το ταξίδι στο όνειρο ξεκίνησε… Εκανα μεταπτυχιακό και το 1964 πήγα στο Σικάγο, όπου βρισκόταν τα δύο από τα αδέρφια μου. Κι ενώ έψαχνα δουλειά, εκείνη την εποχή έψαχναν ανθρώπους με τις σπουδές μου και τελικά με πήραν. Δηλαδή βρέθηκα την κατάλληλη στιγμή, στο κατάλληλο μέρος. Τότε φτιάξαμε τα πρώτα όργανα για τη Σελήνη σε 3 διαστημόπλοια προκειμένου να μάθουμε την χημική σύσταση εκεί…».

 

 

 

Και σιγά, σιγά ένα Ελληνόπουλο που τράβηξε τόσα πολλά στη ζωή του, βιωματικά (καρμικά;) επέστρεψε στο σημείο εκκίνησής του, στην παρατήρηση των άστρων, στη διαμόρφωση μιας εικόνας για το σύμπαν και τους πλανήτες. «Τότε στην αρχή, δουλέψαμε ως ομάδα για να προετοιμάσουμε τις μη επανδρωμένες αποστολές στη Σελήνη. Ηταν κάτι πρωτοποριακό, καινούργιο κι απαιτούσε γνώσεις Πυρηνικής Φυσικής. Ολα τότε ήταν καινούργια για το Διάστημα κι ο ανταγωνισμός ανάμεσα στη Ρωσία και στην Αμερική βοήθησε πολύ για να δοθούν περισσότεροι οικονομικοί πόροι στην έρευνα. Σκεφθείτε ότι στην αρχή δεν ξέραμε πώς θα φθάσουμε στη Σελήνη και μια σειρά από διαστημόπλοια χτυπούσαν πάνω της για να καταλάβουμε τη θέση της. Από τα εννέα που στάλθηκαν μόνο τα τρία χτύπησαν πάνω της. Μετά εξελίχθηκε αυτό και προγραμματίσαμε την ομαλή προσεδάφιση για να μην έχουμε καταστροφές και φυσικά ακολούθησαν οι επανδρωμένες αποστολές, Apollo το 1969 και πολλές ακόμη. Οταν μάς έφεραν δείγματα από τη Σελήνη, διαπιστωσαμε ως επιστημονική ομάδα, με τα ειδικά όργανα που διαθέταμε ότι είχαμε «προβλέψει» την χημική σύσταση από πιο νωρίς, πριν στείλουμε τις αποστολές. Κι αυτό μάς έκανε πολύ περήφανους», επισήμανε ο κ. Οικονόμου.

 

 

Ο Θανάσης Οικονόμου, το 1997, ήταν ο διευθυντής μιας σπουδαίας επιστημονικής ομάδας της ΝΑΣΑ που έφτιαξε ένα μοναδικό όργανο που βοήθησε πάρα πολύ για την εξερεύνηση του Άρη. Αναλυτικά μάς αναφέρει: «Το ALPHA PROTON X – RAY SPEKTROMETER είναι ένα μηχανηματάκι που οσμίζεται το χώμα και τα πετρώματα του Άρη. Για αρκετά χρόνια δουλέψαμε με την ομάδα του Σικάγο για λογαριασμό της ΝΑΣΑ και προσθέσαμε την τεχνική με τις ακτίνες, έτσι πήραμε πιο ακριβείς πληροφορίες και πιο άρτια αποτελέσματα για τη σύσταση της Σελήνης, του Άρη… Το συγκεκριμένο όργανο το έφτιαξα ως διευθυντής της ομάδας και χρησιμοποιήθηκε το 1997, είκοσι περίπου χρόνια μετά την τελευταία αποστολή της ΝΑΣΑ στον Άρη.

»Ετσι κατέβηκε το διαστημόπλοιο με αυτό το μηχάνημα πάνω σε ένα ρομποτάκι, κινούνταν και παίρναμε πληροφορίες για τον Άρη. Το κατευθύναμε από τη βάση μας, σε ποιο πέτρωμα να πάει και μας έστελνε την ανάλυσή του. Συνεχίσαμε τις αποστολές και το 2004 στείλαμε άλλα 2 ρομποτάκια. Μάλιστα πρέπει να καταλάβουμε όλοι ότι οι αποστολές του Άρη διαρκούν περίπου 2,5 χρόνια! Θέλουν 7-9 μήνες να πάει, άλλους τόσους να γυρίσει και περίπου έναν χρόνο για να συγχρονιστούν οι τροχιές Άρη και Γης, ενώ στη Σελήνη αυτό συμβαίνει σε 3 μέρες κι άλλες τόσες για να επιστρέψει. Αυτά τα όργανα ήταν σχεδιασμένα για να «ζήσουν» 3 μήνες κι είμαστε στον δωδέκατο χρόνο λειτουργίας του, μάλιστα το ένα από αυτά που στείλαμε το 2004, το Opportunity, δουλεύει εντατικά κι απλά χάλασαν ορισμένα όργανά του από «φυσικό θάνατο». Σκεφθείτε ότι σχεδιάστηκε για να διανύσει 600 μέτρα συνολικά κι έχει διανύσει 42 χιλιόμετρα και συνεχίζει…».

Στην ερώτηση πότε προβλέπει, με τη σπουδαία εμπειρία του, ότι ο άνθρωπος θα πατήσει το πόδι του στον Άρη, απάντησε με απόλυτη επιστημονική ειλικρίνεια: «Πρέπει να εξελιχθεί κι άλλο η τεχνολογία. Θέλουμε κοντά στα 2,5 χρόνια να ολοκληρωθεί μια αποστολή, έτσι υπάρχουν σχέδια από τη ΝΑΣΑ όταν μελετούν επανδρωμένες αποστολές ότι είναι αναγκαία η εξασφάλιση καυσίμων, τροφίμων, νερού, οξυγόνου… Ετσι σκέφθονται μήπως νωρίτερα επεξεργαστούν ειδικές τεχνολογίες κατασκευής καυσίμων κι άλλων εκεί στον Άρη, για να μπορεί το διαστημόπλοιο να τα δεχτεί και να μπορεί να επιστρέψει στη Γη. Κοντά στο 2035-40 μπορεί να επιτευχθεί αυτό».

• Θυμίζουμε ότι ο κ. Οικονόμου έχει δωρήσει στο «ΝΟΗΣΙΣ» ένα ακριβές αντίγραφο του “ALPHA PROTON X-RAY SPEKTROMETER”. Η εντυπωσιακή αυτή συσκευή εκτίθεται δεξιά, πριν μπει κάποιος στην αίθουσα του Πλανηταρίου.

 

 

 

Η ΝΑΣΑ προτού πάρει την απόφαση για μια διαστημική αποστολή προετοιμάζει όλα τα απαραίτητα επιστημονικά όργανα για να είναι πανέτοιμη την κατάλληλη στιγμή. Ετσι στα 79 του χρόνια, ο κ. Θανάσης Οικονόμου, ετοιμάζεται να προσφέρει τις υπηρεσίες του σε ακόμη μια αποστολή στον Άρη, αφού του ζητήθηκε να βγάλει από τα… συρτάρια του μια δικιά του επιστημονική πατέντα, να την προσαρμόσει στο σήμερα (γιατί φτιάχτηκε 20 χρόνια πριν) και να βοηθήσει στην έρευνα του συγκεκριμένου πλανήτη. «Δεν παίζει ρόλο η ηλικία μου. Η περιέργεια του ανθρώπου, του επιστήμονα, δε σταματά ποτέ. Αν μπορείς να προσφέρει, γιατί να μην το κάνεις; Η αγάπη για την εξέλιξη και για την επιστήμη, σου δίνει δύναμη και κουράγιο να ξεκινήσεις κάτι καινούργιο», τονίζει, όπως κι ότι πολλά πετρώματα ή εδάφη του Άρη έχουν ελληνικά ονόματα: «Δώσαμε ελληνικά ονόματα όπως «Thessaloniki», «Kalambaka», «Kalavrita», «Ziakas» κι άλλα. Το κάνουμε αυτό διότι όταν ταξιδεύουν τα ρομποτάκια θέλουμε να έχουν ονόματα για να καταλαβαίνουμε τι λέμε μεταξύ μας. Κι αυτό μένει εκεί για πάντα. Αυτό ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2005, στην Εθνική μας Εορτή, που το ζήτησα και το δέχτηκαν. Μετά συνέχισα με ονόματα από τη μυθολογία και πλέον δίνουμε ονόματα ελληνικών νησιών».

 

 

Ο κ. Οικονόμου παλεύει από το 2007 για τη δημιουργεία ενός Εκπαιδευτικού Αστρονομικού Πάρκου στον Όρλιακα Γρεβενών, στη γενέτειρά του. Γεννήθηκε στον Ζιάκα, που με το βουνό, τον Όρλιακα είναι «αγκαλιά». «Στην αρχή ήμουν αφελής ότι το έργο θα γινόταν σε δύο χρόνια, έλα όμως που μπήκε στη μέση η ελληνική γραφειοκρατία. Ενα εμπόδιο για πολλούς ανθρώπους, πέρα από εμάς. Μετά από σχεδόν εννέα χρόνια είχαμε θετικές εξελίξεις με την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, αφού είναι διατεθειμένη να το προωθήσει και να το υλοποιήσει. Μάλιστα με τον συνάδελφό μου, τον κ. Σειραδάκη συναντηθήκαμε για όλα αυτά στην Περιφέρεια, αλλά και στην Πρυτανεία του ΑΠΘ. Αυτήν τη φορά είμαι περισσότερο αισιόδοξος από ποτέ!», είπε με το χαμόγελο στα χείλη του…

 

 

 

Τα παιδικά του βιώματά από τον Όρλιακα, τον οδήγησαν στο όνειρο για την κατασκευή ενός τέτοιου Αστεροσκοπείου σε ένα πολύ σημαντικό σημείο του πλανήτη μας. Στο συγκεκριμένο βουνό η φωτορύπανση είναι πολύ μικρή και τα παιδιά (κι όχι μόνο) της περιοχής θα μπορούν με υπερσύγχρονα τηλεσκόπεια να βλέπουν τα άστρα και να ονειρεύονται, να ανακαλύπτουν πράγματα… «Να αγαπήσουν την αστρονομία, να αγαπήσουν την επιστήμη, την έρευνα και να γίνουν χρήσιμοι πολίτες», επισημαίνει ο Θανάσης Οικονόμου και προσθέτει:

«Ξέρετε πόσα παιδιά υπάρχουν που δεν έχουν ιδέα από όλα τα παραπάνω… Για παράδειγμα τα δικά μου παιδιά, όταν ζούσαμε στο Λος Άλαμος, στο κέντρο της Αμερικάνικης πολεμικής βιομηχανίας, τα πήρα ένα βράδυ, βγήκαμε έξω στο δάσος, τους είπα να κλείσουν τα μάτια και δεν μπορείτε να φανταστείτε τι έκπληξη είχαν όταν αντίκρισαν τον ουρανό και τα αστέρια. Κάθε παιδί που θα έχει αυτήν την εμπειρία θα αισθάνεται κάτι το καινούργιο, το ωραίο και μετά θα μπαίνει μέσα του το ”μικρόβιο” της έρευνας, της ανακάλυψης του καινούργιου Ομορφαίνουν, με όλα αυτά, οι ψυχές των παιδιών μας».

Κι η συνέντευξη με τον ορεξάτο για ζωή και δημιουργία, 79χρονο Έλληνα επιστήμονα, ολοκληρώνεται με έναν από τους μεγάλους στόχους του, που είναι προγραμματισμένος για το 2025 κι έχει να κάνει με μια κοινή αποστολή συνεργατών της ΝΑΣΑ (ανάμεσά τους κι ο κ. Θανάσης Οικονομου) και Ρώσων αστροφυσικών με προορισμό την Αφροδίτη. Σε μια περιοχή που η προσεδάφιση είναι δυσκολότερη, καθώς η θερμοκρασία είναι πάνω από 500 βαθμούς Κελσίου κι η ατμόσφαιρα 100 φορές πιο πυκνή από τη Γη.

 

 

ΔΕΙΤΕ ΕΝΑ ΒΙΝΤΕΟ ΜΕ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΣΤΗΝ «PELLA ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ», ΣΤΗΝ ΕΚΠΟΜΠΗ «ΜΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ»ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΤΡΑΟΥΔΑ